Kara umowna w umowie najmu lokalu mieszkalnego

Zawarcie umowy ma za zadanie na równi chronić obie strony najmu lokalu mieszkalnego. Jednakże umowy te zazwyczaj zawierane są przez osoby fizyczne (niebędące profesjonalistami), co częstokrotnie przekłada się na nierówne rozłożenie uprawnień i obowiązków wynajmującego i najemcy. Wynajmujący chcąc za wszelką cenę chronić swój interes dopuszcza się stosowania klauzul umownych, które w świetle prawa nie do końca są dopuszczalne. Wysoka kaucja, kara umowna za zerwanie umowy czy ustalenie prawa do wypowiedzenia umowy jedynie po stronie wynajmującego.
Kara umowna

Nierzadko najemcy szukają mieszkań w pośpiechu, nie zapoznając się dokładnie z umowami, przez co później dochodzi do ich pokrzywdzenia albo wszczęcia procesu. Jedną z chętniej stosowanych instytucji zabezpieczających interes wynajmującego jest kara umowna, mająca za cel odstraszenie najemcy przed zerwaniem umowy najmu przed upłynięciem ustalonego terminu.

Czy jednak wynajmujący ma prawo zawrzeć w karę umowną? A jeżeli tak, czy zawsze będzie wywierała ona skutki prawne? Na te pytania odpowiemy w niniejszym artykule.

Czym jest kara umowna?

Kara umowna została uregulowana w art. 483 §1 Kodeksu cywilnego. Aby mogła ona wywoływać skutki prawne, musi być zastrzeżona w umowie, w innym wypadku strona nie ma możliwości powoływać się na nią w ewentualnym sporze sądowym.

Istotny jest fakt, że kara umowna dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy strona umowy nie wykona zobowiązania niepieniężnego (dla zobowiązań pieniężnych zastosowanie ma instytucja odsetek ustawowych). Może więc dotyczyć m.in. określonego działania np. wydania przez najemcę lokalu po zakończeniu umowy najmu.

Jak zostało wyżej wspomniane, kara umowna nie może być stosowana w przypadku zobowiązań o charakterze pieniężnym, co oznacza, że nie można jej zastrzec na wypadek braku płatności czynszu czy braku zwrotu kaucji. W przypadku uregulowania takiego zapisu w umowie należy traktować go jako nieważny.

Kara umowna w umowie najmu czy to legalne?

Czy można więc zawrzeć zapis o karze umownej w umowie najmu lokalu? Co do zasady nie ma jednoznacznego zakazu zawierania omawianej klauzuli w umowach. Jednakże otwarte pole do manewru mają jedynie strony zawierające umowę jako przedsiębiorcy. W przypadku kiedy najemcą jest osoba fizyczna, możliwość ta zostaje ograniczona przez ustawę o ochronie praw lokatorów.

Dotychczasowe orzecznictwo nie wypracowało jeszcze jednolitego stanowiska odnośnie kar umownych zawieranych na wypadek zerwania umowy przez najemcę. Taki zapis nie znajduje się również w spisie klauzul niedozwolonych. Jednakże w tej materii możemy polegać na orzeczeniach Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako SOKiK), który to sąd niejednokrotnie wydawał już wyroki korzystne dla najemców.

Zgodnie ze stanowiskiem SOKiK zapisy o wysokich karach umownych to przykłady klauzul abuzywnych, tj. niedozwolonych. Oznacza to, że postanowienia przewidujące wysokie kary za wcześniejszą wyprowadzkę nie powinny znajdować miejsca w umowach najmu lokali mieszkalnych, a jeżeli zostaną zawarte – nie wywołają żadnych skutków prawnych.   

Prywatny wynajmujący traktowany jak przedsiębiorca!

Co bardzo istotne wynajmujący w tej kwestii nie może powoływać się na fakt, iż sam jest osobą fizyczną, niebędącą przedsiębiorcą, który to mieszkanie wynajmuje prywatnie.

Do prywatnych właścicieli wynajmujących lokale i czerpiących z tego zyski, stosuje się takie same zasady dotyczące wzorów umów jak do przedsiębiorców. Wynajmujący nie może się więc zasłaniać brakiem wiedzy o konstruowaniu zapisów umów dotyczących kar umownych.

SOKiK w swoich orzeczeniach podkreśla, że właściciel lokalu mieszkalnego jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Uzasadnia to tym, że jako osoba fizyczna w sposób stały i zarobkowy czerpie dochód z najmu mieszkania.  Co jest równoznaczne z obowiązkiem usunięcia zapisu o karze umownej ze wzoru umowy najmu.

Należy jednak pamiętać, że nie każda osoba wynajmująca lokal jest automatycznie uznana za przedsiębiorcę. Kwestia ta wymaga udowodnienia przed sądem, a ciężar dowodu spoczywa na najemcy.

Przedsiębiorcą jest przede wszystkim osoba prywatna, która wynajmuje stale i dla której jest to podstawowe źródło dochodu. Przy czym nie ma znaczenia czy osoba taka jest wpisana do rejestru przedsiębiorców, czy też nie.

Kara umowna w umowie najmu lokalu mieszkalnego – podsumowanie

Należy pamiętać, że linia orzecznicza nie jest jednolita, a aktualne stanowisko SOKiK nie stanowi prawa w znaczeniu ogólnym. W razie wystąpienia konfliktu na tle uregulowań umowy najmu każdą tego typu sprawę sąd będzie badał indywidualnie.

Co więcej, dotychczasowe orzeczenia dotyczyły znacznie wygórowanych kwot kar umownych – np. pięciokrotności wysokości czynszu. Nie jest wiadome, w jaki sposób postąpi sąd w przypadkach kar umownych o niskich progach finansowych – np. gdy kara nie będzie przekraczała wysokości czynszu za jeden miesiąc.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025).
  • ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j.Dz.U. z 2018 r. poz. 1234).[/informacja

Polecane wzory pism:

Radosław Pilarski
Radosław Pilarski
Adwokat oraz doradca restrukturyzacyjny z wieloletnim doświadczeniem w prawie cywilnym, gospodarczym oraz upadłościowym i restrukturyzacyjnym.

więcej porad

Spółka europejska – miejsce opodatkowania

Przedsiębiorstwo prowadzone w formie spółki europejskiej niesie ze sobą wiele korzyści, m.in. brak konieczności otwierania na terenie Unii Europejskiej dodatkowej filii. Spółka europejska może zostać zawiązana na obszarze wspólnotowym w formie europejskiej spółki akcyjnej na warunkach i w sposób określony przez Rozporządzenie Rady (WE) nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (t.j. Dz.Urz.UE.L Nr 294, str. 1; dalej: „Rozporządzenie nr 2157/2001”) oraz Dyrektywę Rady 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniająca statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników (t.j. Dz.Urz.UE.L Nr 294, str. 22; dalej: „Dyrektywa 2001/86/WE”) [reklama-ads]  W jaki sposób powstaje Spółka europejska? Spółka europejska może powstać poprzez: transgraniczne połączenie co najmniej dwóch spółek akcyjnych mających siedziby na obszarze UE, jeżeli podlegają one prawu różnych państw członkowskich; utworzenie grupy kapitałowej spółek europejskich przez spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; utworzenie spółki zależnej przez co najmniej dwie spółki; przekształcenie spółki akcyjnej podlegającej wyłącznie prawu krajowemu w spółkę europejską. Powyżej zostały opisane tzw. pierwotne sposoby powstania spółki europejskiej. Kapitał zakładowy spółki musi wynosić minimum 120 tys. euro, przy czym dla niektórych rodzajów działalności (np. działalności ubezpieczeniowej) minimalny kapitał zakładowy będzie wyższy. Spółka europejska podlega prawu państwa członkowskiego, w którym posiada swoją siedzibę statutową, zaś osobowość prawną nabywa w chwili rejestracji we właściwym rejestrze krajowym. W przypadku zawiązania spółki europejskiej na terytorium Rzeczypospolitej będzie to Krajowy Rejestr Sądowy. Dla celów informacyjnych utworzenie spółki jest następnie ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, po opublikowaniu ogłoszenia w publikatorze krajowym (dla spółek z siedzibą na terenie Rzeczypospolitej będzie to Monitor Sądowy i Gospodarczy). Oprócz pierwotnego możemy wyróżnić także wtórny sposób powstania spółki europejskiej, gdzie tworzona jest jednoosobowa spółka europejska przez inną, istniejącą już spółkę europejską. Utworzenie spółki europejskiej może także nastąpić poprzez podział innej spółki europejskiej. [reklama-ads] Gdzie nastąpi rejestracja spółki dla celów podatkowych? Przepisy Rozporządzenia nr 2157/2001 oraz Dyrektywy 2001/86/WE nie regulują bezpośrednio kwestii opodatkowania spółki europejskiej. W tym przypadku należy zatem odwołać się do art. 10 ww. Rozporządzenia, który odsyła do przepisów wewnętrznych państwa członkowskiego, w którym spółka ma swoją siedzibę statutową. W przypadku spółki europejskiej mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej będzie ona podlegać polskim przepisom Ordynacji podatkowej oraz ustawie o podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Również w przypadku zysku wspólników oraz podziału dywidendy będziemy stosować przepisy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Należy pamiętać, że inne zasady opodatkowania będą stosowane, gdy spółka europejska będzie miała siedzibę w Rzeczypospolitej i będzie osiągała dochody od swoich spółek w innych państwach członkowskich, natomiast odmiennie w przypadku gdy siedziba spółki będzie w innym kraju członkowskim, a w Polsce będzie działać przez swój oddział. Wówczas należy zatroszczyć się o wskazanie, w jakim kraju znajdować się będzie siedziba spółki, a gdzie działalność będzie wykonywana poza miejscem siedziby statutowej spółki – zakładu. Opodatkowanie zysków uzyskanych przez zakład będzie uregulowane w umowach bilateralnych odnoszących się do unikania podwójnego opodatkowania łączących poszczególne kraje UE. Podatki będą płacone w kraju siedziby statutowej i zarządu. [reklama-ads] [uwaga]Czytaj też: Transgraniczne przeniesienie spółki w Unii Europejskiej[/uwaga] Rejestracja spółki europejskiej w Rzeczypospolitej - jaki podatek przyjdzie nam zapłacić? Przy rejestracji spółki europejskiej dla celów podatkowych należy porównać sposób jej powstania (patrz powyżej) oraz konsekwencje podatkowe, jakie wiążą się z każdym z ww. sposobów. W każdym przypadku należy jednak pamiętać, że gdy siedzibą spółki europejskiej jest Rzeczypospolita, spółka taka będzie obarczona podatkiem od osób prawnych (CIT), który wynosi 19% lub 15% przy niższych dochodach. Transgraniczne połączenie dwóch spółek i ustanowienie siedziby nowo powstałej w ten sposób spółki europejskiej w Polsce co do zasady nie odniesie skutku podatkowego. W przypadku przejęcia lub rejestracji spółki europejskiej dochodem podatkowym nie będzie nadwyżka ponad nominalną wartość akcji przyznanych akcjonariuszom spółki przejmowanej. Wkład poszczególnych spółek w kapitale zakładowym spółki europejskiej będzie odgrywać rolę przy ustaleniu konieczności poniesienia podatku. W przypadku spółki przejmującej, której wysokość w kapitale zakładowym spółki przejmowanej lub dzielonej wynosi co najmniej 25%, dochód będzie stanowić nadwyżka nad kosztami uzyskania przychodu. Utworzenie spółki europejskiej w drodze przekształcenia innych spółek nie będzie odnosiło skutków podatkowych dla jej akcjonariuszy, jak i nowo powstałej spółki. Spółka europejska a podatki w Polsce - czy warto? [reklama-ads] Prowadzenie spółki europejskiej posiada wiele zalet, wśród których można wymienić m.in. posiadanie oddziałów w różnych krajach członkowskich, jak również brak potrzeby utrzymywania sieci spółek zależnych. Pod kątem przepisów podatkowych najistotniejszym faktorem jest możliwość odprowadzania daniny publicznej w oparciu o przepisy państwa, w którym siedzibę ma spółka europejska. Nadmienić należy, że prowadzenie księgowości może opierać się na walucie krajowej, bądź euro. W przypadku prowadzenia SE w Rzeczypospolitej ten ostatni czynnik może mieć znaczenie decydujące - brak konieczności przewalutowania wpływa w sposób znaczący na przychód, jaki uzyskujemy z prowadzonej działalności, mimo że swoim zasięgiem obejmuje terytorium wspólnotowe. Miejsce opodatkowania spółki europejskiej - podsumowanie Spółka europejska to odpowiednik polskiej spółki akcyjnej. Akcjonariuszami spółki mogą być wyłącznie spółki kapitałowe pochodzące z co najmniej dwóch, różnych państw członkowskich, podlegających odrębnym systemom prawnym. Siedziba spółki europejskiej musi znajdować się w tym samym miejscu (państwie) co jej zarząd. Przy zakładaniu spółki europejskiej należy nadto pamiętać, że jej kapitał zakładowy musi wynosić co najmniej 120 tys. euro. Odnośnie przepisów podatkowych należy pamiętać o tym, że zarówno Rozporządzenie nr 2157/2001, jak i Dyrektywa 2001/86/WE nie wskazują wprost na wysokość oraz rodzaj daniny publicznej, jakie należy uiszczać przy prowadzeniu spółki. W tym przypadku- stosownie do art. 10 ww. Rozporządzenia znajdą zastosowanie przepisy wewnętrzne państwa członkowskiego, w którym spółka ma swoją siedzibę statutową. W przypadku prowadzenia działalności w postaci spółki europejskiej na terytorium Rzeczypospolitej będą to zatem odpowiednie przepisy polskiej Ordynacji podatkowej oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. [reklama-ads] [informacja]Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900); Rozporządzenie Rady (WE) nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (t.j. Dz.Urz.UE.L Nr 294, str. 1) Dyrektywa Rady 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniająca statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników (t.j. Dz.Urz.UE.L Nr 294, str. 22).[/informacja]

Zawarcie umowy między przedsiębiorcami – na co zwracać uwagę?

Należy zdać sobie sprawę, że zawarcie umowy z innym przedsiębiorcą powinno zostać gruntownie przemyślane. Taka umowa powinna regulować wszelkie kluczowe dla danego rodzaju działalności kwestie, a także zawierać potrzebne klauzule współmiernie chroniące interesy obu kontrahentów. Jest to bardzo ważne, gdyż próba renegocjacji ustaleń umownych po jej podpisaniu może stać się niemożliwa bądź utrudniona. Z kolei dochodzenie swoich racji przed sądem zazwyczaj jest czasochłonne i drogie. [reklama-ads] Potwierdzenie danych kontrahenta Pierwszą i podstawową czynnością jaką powinien wykonać przedsiębiorca przed podjęciem negocjacji ze swoim kontrahentem jest dokładne zebranie informacji o nim. Najistotniejsze dane znajdują się w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dla osób prawnych) oraz w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dla osób fizycznych). Rejestry te zawierają podstawowe dane identyfikujące przedsiębiorcę lub prowadzoną przez niego firmę, m.in. wskazują informację o dacie rozpoczęcia działalności gospodarczej kontrahenta, formie i trybie prowadzenia przedsiębiorstwa, dokładnym adresie siedziby firmy, danych wspólników i osób reprezentujących przedsiębiorstwo oraz wysokości kapitału zakładowego firmy. Przed podpisaniem umowy warto jest zwrócić także uwagę, czy nasz przyszły partner biznesowy nie posiada dyskwalifikującego go zadłużenia oraz, czy nie jest prowadzone wobec niego postępowanie upadłościowe, ugodowe lub windykacyjne. Takich informacji dowiemy się z powyższych rejestrów oraz z różnego rodzaju Krajowych Rejestrów Długów, np. Biura Informacji Gospodarczej SA oraz BIG InfoMonitor. Jednocześnie należy pamiętać, że dane w rejestrach przedsiębiorców w przeciwieństwie do rejestrów długów, w większości uzupełniane są bezpośrednio przez samych przedsiębiorców. Wiąże się to z ryzykiem, że informacje o przedsiębiorcy będą nieaktualne lub nieprawdziwe. [reklama-ads] Dlatego też dobrą praktyką jest potwierdzenie informacji o przedsiębiorcy w Internecie - możliwe jest wyszukanie kontrahenta w ogólnodostępnych porównywarkach czy wyszukiwarkach firm oraz zapoznanie się z ocenami, oraz opiniami o danej firmie. Oświadczenia i zapewnienia stron Projekt umowy na wstępie powinien zawierać oświadczenia i zapewnienia przedsiębiorców, tj. stanowiska stron składane w celu zapewnienia prawidłowości wykonania postanowień zawieranej umowy. Kontrakty rozbudowane i szczegółowe, a także umowy nienazwane (nieuregulowane kompleksowo przez Polskie prawo) powinny zawierać także preambułę, która to służy przede wszystkim właściwemu zrozumieniu intencji, zamiarów oraz celów stron umowy. Ma także bardzo istotne znaczenie interpretacyjne w przypadku ewentualnego sporu sądowego między kontrahentami. Najistotniejsze elementy umowy Najistotniejszymi, a częstokroć także obligatoryjnymi elementami każdej umowy jest jej przedmiot, termin jej realizacji oraz wynagrodzenie stron. Co więcej w umowie warto zawrzeć zapisy pomocnicze oraz techniczne, czyli takie, które mają na celu ułatwienie wywiązanie się z umowy w sposób właściwy i akceptowalny dla stron. Wśród ww. zapisów możemy wyróżnić m.in.: [reklama-ads] zasady ponoszenia kosztów związanych z transakcjami; zasady przenoszenia ryzyka utraty, zniszczenia lub uszkodzenia towaru; zapisy o reklamacji bądź z rękojmi za wady fizyczne i prawne; zasady postępowania w razie niewywiązania się lub niewłaściwego wywiązania się przez jedną lub obie ze stron z postanowień umownych; zasady postępowania w razie pogorszenia się sytuacji materialnej którejś ze stron; zasady zastrzegania prawa własności; zasady dokonywania cesji praw z umowy. Prawidłowo skonstruowana umowa powinna zawierać także regulacje mające na celu ochronę interesów stron w razie nieuczciwego lub nierzetelnego postępowania którychś z kontrahentów. Właściwe wykonanie umowy bardzo dobrze zabezpieczają takie instytucje, jak kara umowna, gwarancja, zastaw hipoteczny lub rejestrowy czy oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Istotne dla obu stron umowy będzie zawsze szczegółowe opisanie warunków zawieszenia bądź rozwiązania zawartego kontraktu. Należy pamiętać również, że bardzo ważne jest, aby sposób formułowania zapisów w umowach był jak najbardziej jednoznaczny i czytelny. Przesadny formalizm, nadużywanie języka specjalistycznego czy zawarcie w kontrakcie zbyt wielu klauzul umownych sprawi, że umowa stanie się niezrozumiała dla odbiorcy, może także wzbudzić podejrzenia stron umowy. Umowę należy więc konstruować w sposób jak najbardziej prosty, posługując się w miarę możliwości językiem ogólnym. Dodatkowym atutem umowy będzie również skonstruowanie słowniczka pojęć umownych, w którym zostaną zawarte definicje słów oraz zwrotów mogących przysporzyć problemy w zrozumieniu lub interpretacji. [uwaga]Czytaj też: Umowa zlecenia wzór[/uwaga] Klauzule i gwarancje umowne Prawidłowo skonstruowana umowa będzie miała na celu także ochronę interesów zawierających ją kontrahentów. Poniżej omówione klauzule i gwarancje mają szeroki i dosyć ogólny charakter, dzięki czemu można jest stosować w większości umów biznesowych. Klauzule klauzula arbitrażowa – jest to zapis, na mocy którego przedsiębiorcy w razie konfliktu wynikającego z podpisanej umowy, w pierwszej kolejności poddadzą się pod sąd polubowny (w takiej sytuacji pozew skierowany do sądu powszedniego jest niedopuszczalny); klauzula siły wyższej – zawierana jest w związku z możliwością wystąpienia nadzwyczajnych zdarzeń o charakterze przypadkowym i niedającym się uniknąć (powódź, pożar, huragan). Dzięki temu strony są w stanie zmniejszyć swoje ewentualne straty w przypadku np. przejścia klęsk żywiołowych; klauzula hardship – zapis ten pozwala na renegocjacje warunków umowy w sytuacji, kiedy w wyniku zaistnienia zdarzenia o charakterze szczególnym, dalsza realizacja umowy staje się dla obu stron nieopłacana; klauzula poufności – jeżeli zawarcie umowy wiąże się z możliwością ujawnienia tajemnic przedsiębiorstwa, co mogłoby mieć negatywne skutki dla jednego z przedsiębiorców, zapis ten zobowiązuje drugiego z kontrahentów do zachowania w tajemnicy wszystkiego czego dowiedział się w trakcie wykonywania umowy. [reklama-ads] Gwarancje: gwarancja bankowa – jest pisemnym zobowiązaniem banku do zapłaty wierzycielowi kwoty wskazanej w gwarancji, tj. sumy gwarancyjnej, w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji (jeden z kontrahentów) na którego została wystawiona, nie wywiąże się ze swojego zobowiązania; gwarancja ubezpieczeniowa – jest pisemnym zobowiązaniem zakładu ubezpieczeń do wypłaty na rzecz wierzyciela określonej sumy pieniężnej, na jego żądanie i oświadczenie, w sytuacji, w której dłużnik nie realizuje swoich zobowiązań określonych w umowie. [uwaga]Czytaj też: Umowa o dzieło wzór[/uwaga] Język umowy Jeżeli umowa zostaje zawierana z zagranicznym przedsiębiorcą, ważnym z punktu widzenia interpretacji postanowień zawartych w kontrakcie, jest ustalenie języka lub języków umowy. W takich sytuacjach zaleca się sporządzenie kontraktów w językach macierzystych wszystkich stron umowy obu oraz wskazanie umowy wiążącej. Będzie to miało istotne znaczenie, jeżeli okaże się koniecznym przeprowadzenie postępowania sądowego - sformułowanie umowy w jednym języku może utrudniać postępowanie dowodowe dla strony, która w tym języku się nie posługuje. Zawarcie umowy między przedsiębiorcami - podsumowując Zawarcie umowy między przedsiębiorcami powinno zawsze być poprzedzone negocjacjami, tak aby każda ze stron umowy była świadoma, czego się zobowiązuje i na co może liczyć od swojego kontrahenta. Zapobiega to również sytuacjom, kiedy po zawarciu umowy jedna ze stron czuje się pokrzywdzona i już na starcie próbuje ona ją zerwać lub renegocjować. Ważnym dla przedsiębiorcy powinna także kwestia, czy jego przyszły partner biznesowy jest podmiotem uczciwym, rzetelnym oraz wypłacalnym. Dlatego też przed rozpoczęciem współpracy należy dokładnie zbadać przyszłego kontrahenta. Jeżeli wszystkie wstępne kwestie są jasne i nie budzą wątpliwości, przedsiębiorca powinien zadbać, aby zawierana umowa była skonstruowana w sposób prawidłowy (nie posiadała elementów, które czynią ją niezgodną z przepisami prawa) oraz aby właściwie zabezpieczała interesy wszystkich stron umowy. [reklama-ads] Polecane wzory pism: Referencje budowlane wzór Referencje dla firmy budowlanej Aneks do umowy współpracy wzór Umowa współpracy między firmami budowlanymi Zaproszenie do współpracy wzór Pismo o nawiązanie współpracy wzór