Fałszywe oskarżenie – więzienie za kłamstwo

Nie potrzeba wiele, aby złamać komuś życie. Szczególnie teraz, kiedy żyjemy w globalnej wiosce. Wystarczy, by tabloidy lub inne „media” podchwyciły temat. Fałszywe oskarżenie, oprócz stresu jaki wynika z konieczności uczestniczenia w sprawach sądowych, w większości przypadków niszczy autorytet i poważenie publiczne bezpodstawnie oskarżonego. W tego typu działaniach szczególnie lubują się wszelkie ruchy aktywistyczne. Niechlubnym przykładem jest ruch #MeToo. Podejmowane przez niego działania z całą pewnością nie przyczyniły się do szerzenia równości, a raczej polegały na szkalowaniu i szczuciu. Kevin Spacey, mimo uniewinnienia, w dalszym ciągu nie odbudował swojej kariery. Opinia publiczna nie wybacza, a ludzie bardzo szybko wydają osądy. Oskarżony człowiek, mimo oczyszczenia go z zarzutów, rzadko kiedy ma później szanse na odnowienie swojego wizerunku w świadomości masowej.
Fałszywe oskarżenie

Fałszywe oskarżenie niesie za sobą również inne zagrożenie. Jest nim zagrożenie dla portfela wszystkich podatników. Zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa skutkuje wszczęciem postępowania karnego, którego prowadzenie opłacane jest przez Skarb Państwa, na który składamy się wszyscy w podatkach.

Z racji powyższego ustawodawca zdecydował się w sposób dość surowy karać osoby, które rzucają bezpodstawnymi oskarżeniami.

Fałszywe oskarżenie – czym jest?

Fałszywe oskarżenie uregulowano w art. 234 KK. Zgodnie z tym przepisem ten, „kto przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego”, popełnia przestępstwo.

Z fałszywym oskarżeniem mamy do czynienia zawsze, gdy ktoś w sposób świadomy zawiadamia organy ścigania o popełnieniu przez konkretną osobę określonego przestępstwa w sytuacji, gdy zachowanie objęte zawiadomieniem nigdy nie miało miejsca.

Omawiane przestępstwo może być popełnione jedynie przez działanie, z winy umyślnej, w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym. Zamiar bezpośredni polega na chęci realizacji wszystkich znamion czynu zabronionego przez sprawcę, to jest na podjęciu aktu woli obejmującego pewną realizację tych znamion.

Natomiast zamiar ewentualny, tj. wynikowy, charakteryzuje się tym, że sprawca ma wyobrażenie określonego celu karalnego lub niekaralnego, i dążąc do jego osiągnięcia ma świadomość prawdopodobieństwa wyczerpania znamion czynu zabronionego, jednak niejako z góry akceptuje wszelkie skutki, które mogą powstać w związku z realizacją tego celu.

Przestępstwo fałszywego oskarżenia zostaje popełnione w chwili przedstawienia określonego zarzutu przed organami ścigania (chodzi o organy karne, karno- skarbowe, jak również dyscyplinarne). Chwilą popełnienia przestępstwa jest moment dojścia treści oskarżenia do organów.

Nie ma przy tym znaczenia, czy wobec podmiotu niesłusznie oskarżonego wszczęto postępowanie przygotowawcze lub wniesiono akt oskarżenia. Wymóg oskarżenia przed organem powołanym do ścigania lub orzekania nie ma charakteru skutku.

Dla bytu przestępstwa fałszywego oskarżenia określonego w art. 234 KK obojętne jest także to, czy przeciwko osobie fałszywie oskarżonej wszczęto postępowanie karne lub dyscyplinarne, względnie czy została skazana lub ukarana. (por. wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2006 r, sygn. III KK 61/06).

Fałszywe oskarżenia ma miejsce jedynie w przypadku, gdy osoba zawiadamiająca wskaże w oskarżeniu konkretną osobę. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa bez wskazania sprawcy, jest kwalifikowane z innego paragrafu KK, tj. z art. 238 KK.

Fałszywe oskarżenie – nie tylko oskarżony jest ofiarą

Bezpośrednio poszkodowanym z całą pewnością jest osoba fałszywie oskarżona. Wszczęcie postępowania karnego odbija się negatywnie zarówno na jej zdrowiu psychicznym, jak również na jej wizerunku, dobrym imieniu i autorytecie.

W przypadku tego przestępstwa dodatkowym poszkodowanym jest wymiar sprawiedliwości. Przepis art. 234 KK ma na celu ochronę organów sprawiedliwości przed wydaniem nietrafnego orzeczenia w konkretnej sprawie.

Przy fałszywym oskarżeniu występuje zagrożenie prowadzenia postępowań na podstawie nieprawdziwych informacji. Może to bowiem skutkować podjęciem wadliwego i niesprawiedliwego rozstrzygnięcia, co w każdym wypadku podważa autorytet wymiaru sprawiedliwości i rodzi przekonanie o jego wadliwym funkcjonowaniu.

Ponadto nieprawidłowo wydatkowane są środki, jakimi dysponuje wymiar sprawiedliwości (chodzi w szczególności o organy ścigania), co prowadzić może do podejmowania ekonomicznie nieracjonalnych wydatków (np. niepotrzebna opinia biegłego grafologa lub informatyka).

Fałszywe oskarżenie a próba uniknięcia odpowiedzialności karnej

Fałszywe oskarżenie dokonane w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej nie stanowi przestępstwa. Oskarżony nie ponosi odpowiedzialności karnej za fałszywe oskarżenie, jeżeli w ramach wyjaśnień wysuwa fałszywe pomówienie wobec innej osoby o popełnienie lub współudział w popełnieniu zarzucanego mu czynu, gdy czyni to w celu uniknięcia odpowiedzialności za ten czyn, albo złagodzenia odpowiedzialności własnej, bądź w celu podważenia wiarygodności dowodu obciążającego go lub dla prawnego wyeliminowania dowodu z materiału dowodowego, który przeciwko niemu zebrano.

Karalność oskarżonego za ich fałszywe złożenie jest więc jedynie możliwe wówczas, gdy składając je, działał on w innym celu niż w celu obrony. (por. wyrok SN z dnia 22 października 2013 r. sygn. V KK 233/13).

Przestępstwo tworzenia fałszywych dowodów

Wraz z działaniem wypełniającym znamiona przestępstwa fałszywego oskarżenia dojść może również do przestępstwa fałszerstwa dowodów. Ten drugi występek polega na tworzeniu fałszywych dowodów lub innych podstępnych zabiegów i kierowaniu nich przeciwko określonej osobie ściganej o przestępstwo.

Sprawca tworzenia fałszywych dowodów nie podejmuje bezpośredniej inicjatywy oskarżenia, działa pośrednio próbując potwierdzić przedstawione w już bezpodstawne zarzuty.

Za fałszywe dowody należy uznać sfabrykowane dowody rzeczowe, tworzenie fałszywych ślady, nakłanianie świadków do składania nieprawdziwych zeznań, przedstawienie niezgodnych z rzeczywistością zeznań lub wyjaśnień.

Samo tworzenie fałszywych dowodów jest jednak niewystarczające, konieczne jest podjęcie takich działań, które będą skutkowały skierowaniem ścigania wobec konkretnej osoby.

Jednocześnie nie ma znaczenia dla wypełnienia znamion omawianego przestępstwa, czy osoba, przeciwko której skierowane zostało ściganie w skutek okazania fałszywych dowodów, w rzeczywistości popełniła dane przestępstwo.

Sankcje karne

Zgodnie z art. 234 KK osoba, która dopuściła się przestępstwa fałszywego oskarżenia podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Z kolei zgodnie z art. 235 KK, w przypadku przestępstwa tworzenia fałszywych dowodów, kara staje się surowsza, gdyż dotyka wyłącznie kary pozbawienia wolności do lat 3. Przy fałszywych dowodach sąd nie ma możliwości orzeczenia kary grzywny oraz ograniczenia wolności.

Jednocześnie przepis art. 237 KK daje fakultatywną podstawę dla zastosowania przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary, lub nawet odstąpienia od jej wymierzenia, wobec sprawcy, który dobrowolnie sprostował fałszywe oskarżenie innej osoby lub wycofał spreparowane dowody.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444).
Bartosz Piech
Bartosz Piech
Prawnik specjalizujący się w prawie korporacyjnym oraz prawie zamówień publicznych.

więcej porad

Kara łączna

Ogólną zasadą łączenia kar przez sądy jest wymierzanie kary łącznej w granicach od najniższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Przy tym art. 86 k.k. wprowadza pewne ograniczenia. [reklama-ads] Wyrok łączny nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności bądź 20 lat pozbawienia wolności. Kolejno, jeżeli suma orzeczonych kar pozbawienia wolności wynosi 25 lat albo więcej, a chociażby jedna z podlegających łączeniu kar wynosi nie mniej niż 10 lat. Sąd może orzec karę łączną 25 lat pozbawienia wolności. Łączenie kar - kara grzywny W przypadku wymierzania przez sąd kary grzywny, sąd określa na nowo wysokość stawki dziennej. Przy tym wysokość stawki dziennej nie może przekraczać najwyższej ustalonej poprzednio. Jeżeli chociażby jedna z podlegających łączeniu grzywien jest wymierzona kwotowo, karę łączną grzywny wymierza się kwotowo. Łączenie kar - kara ograniczenia wolności a kara pozbawienia wolności Jeżeli sąd łączy ze sobą kary ograniczenia wolności, musi na nowo określić obowiązki lub wymiar potrącenia, a także orzec świadczenie pieniężne. [reklama-ads] Możliwość łączenia kary pozbawienia wolności z karną ograniczenia wolności opisuje art. 87 k.k. W takim wypadku sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności (2:1). Jeśli za zbiegające się przestępstwa wymierzono kary pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności i kara łączna pozbawienia wolności nie przekroczyłaby 6 miesięcy, a kara łączna ograniczenia wolności - 2 lat, sąd może orzec te kary łączne jednocześnie, o ile cele kary zostaną w ten sposób spełnione. Następnie art. 88. K.k. reguluje zasadę łącznia kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności. W przypadku gdy najsurowszą karą orzeczoną za jedno ze zbiegających się przestępstw jest kara 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, orzeka się tę karę jako karę łączną. Jednakże w wypadku zbiegu dwóch lub więcej kar 25 lat pozbawienia wolności sąd może orzec jako karę łączną karę dożywotniego pozbawienia wolności. [reklama-ads] Łączenie kar - warunkowe zawieszenie kary Przepis art. 89 k.k. daje skazanym możliwość starania się o warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej. W sytuacji skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia każdego z tych przestępstw nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Orzekając karę łączną pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, sąd może dodatkowo orzec grzywnę, nawet jeżeli nie orzeczono jej za pozostające w zbiegu przestępstwa. Łączenie środków karnych oraz środków zabezpieczających ustawodawca opisał w art. 90 k.k. Środki karne, przepadek, środki kompensacyjne, środki zabezpieczające oraz dozór stosuje się, chociażby orzeczono je tylko co do jednego ze zbiegających się przestępstw. W razie orzeczenia za zbiegające się przestępstwa pozbawienia praw publicznych, zakazów lub obowiązku tego samego rodzaju, sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej. [reklama-ads] [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks Karny.[/informacja] Koniecznie sprawdź: Łączenie kar wniosek Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Żywność wprowadzana do obrotu

Do sprzedaży w Polsce nie mogą być wprowadzane: [reklama-ads] produkty niespełniające wymagań określonych w polskim prawie wdrażających dyrektywy Unii Europejskiej i wymagań rozporządzeń Unii Europejskiej; produkty niespełniające wymagań określonych w polskim prawie niewdrażających dyrektyw Unii Europejskiej. Sprzedawane natomiast mogą być produkty niespełniające wymagań, jeżeli zostały: wyprodukowane lub wprowadzone do obrotu w innym państwie członkowskim UE, zgodnie z prawem tego państwa; wyprodukowane w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, albo wyprodukowane lub wprowadzone do obrotu w Republice Turcji, zgodnie z prawem tych państw, w zakresie, w jakim korzystają ze swobody przepływu towarów na podstawie umów zawartych ze Wspólnotą Europejską. [rada]Warunkiem jest, że nie mogą one stanowić zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka.[/rada] [reklama-ads] Żywność wprowadzana do obrotu - kontrola Jeżeli zachodzi podejrzenie, że dany produkt może zagrażać zdrowiu lub życiu człowieka, właściwy organ urzędowej kontroli żywności żąda przedstawienia informacji, które potwierdzają, ze produkt spełnia wymagania zdrowotne. Jeśli dany produkt nie spełnia wymagań określonych w prawie polskim i w przepisach Unii Europejskiej nie może być on stosowany przy produkcji innych środków. Jeśli, wiec okaże się, że mąka firmy X nie kwalifikuje się do obrotu, wówczas ciasta firmy Y, które zostało wyprodukowane na bazie mąki firmy X również nie nadaje się do obrotu. Pamiętajmy również, że środki spożywcze zawierające zanieczyszczenia i inne substancje szkodliwe mogą zostać wykorzystane do produkcji środków spożywczych oraz wprowadzane do obrotu po obniżeniu tych zanieczyszczeń lub ich usunięciu. Może to nastąpić po odbytej przez właściwy organ urzędowej kontroli żywności. Kto zakazuje wprowadzania produktów do obrotu? [reklama-ads] Z ustawy wynika, że właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, w drodze decyzji, zakazuje wprowadzania do obrotu lub nakazuje wycofanie z obrotu jako środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego albo suplementu diety, produktu, który nie spełnia wymagań określonych dla tych środków spożywczych. [informacja]Podstawa prawna:  ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.[/informacja]