Kary administracyjne o charakterze pieniężnym

Kary administracyjne to określone w ustawie sankcje o charakterze pieniężnym. Organ administracji publicznej nakłada je w drodze decyzji. Kara może zostać nałożona zarówno na osobę fizyczną jak i osobę prawnej bądź jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, jeżeli ta naruszy prawo, tj. niedopełnieni obowiązku prawnego albo naruszy zakaz ciążący na niej.
Kary administracyjne o charakterze pieniężnym

Kary administracyjne zostały wprowadzone przez Kodeks postępowania administracyjnego w sposób rozbudowany.  Przepisy kodeksu przewidują również możliwość odstąpienia od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej. Nowelizacji k.p.a., która weszła 1 czerwca 2017 r., wprowadziła jednolite standardy wymierzania i nakładania kar oraz warunki odstąpienia od ich wymierzenia. Dzięki temu kary administracyjne stały się bardziej adekwatne do stopnia zawinienia.

W jaki sposób organ wymierza karę?

Organ nakładając karę administracyjną, zgodnie z art. 189d k.p.a., jest zobowiązany do określenia jej wymiaru, biorąc pod uwagę:

  1. okoliczności naruszenia prawa – organ musi w szczególności wziąć pod uwagę potrzebę ochrony życia i zdrowia; ochrony mienia w znacznych rozmiarach; ochrony ważnego interesu publicznego; interesu strony w złamaniu prawa oraz czas trwania tego naruszenia;
  2. częstotliwość niedopełniania obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju w przeszłości;
  3. poprzednie karania za ten sam czyn, będący naruszeniem obowiązującego prawa. Chodzi tu o przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;
  4. stopień przyczynienia się przez stronę do powstania naruszenia prawa;
  5. działania podjęte przez stronę, w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;
  6. wysokość korzyści lub straty której strona starała się uniknąć.
  7. warunki osobiste strony – w przypadku osób fizycznych organ administracyjny powinien wziąć pod uwagę właściwości i cechy charakteru oraz zachowanie się strony przed i po złamaniu przez nią prawa.

Jeżeli jednak przepis k.p.a. określa wysokość kary w sposób bezwzględny, wtedy organ nie może w jakikolwiek sposób obniżyć wysokości kary lub od niej odstąpić.

Kiedy organ administracyjny może odstąpić od wymierzenia kary?

Co do zasady, organ administracyjny jeżeli uzna to za stosowne, może zastosować przepisy o odstąpieniu od nałożeniu kary.

Organ przed nałożeniem kary pieniężnej powinien rozważyć czy stronę bezwzględnie należy ukarać czy też należy odstąpić od wymierzenia kary.

Przepis art. 189f § 1 k.p.a. wskazuje, że organ obligatoryjne odstąpi od nałożenia kary pieniężnej, jeżeli:

  • waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszenia;
  • za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej. Organ odstąpi od nałożenia kary, także w przypadku gdy za ten sam czyn strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe; bądź też prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i kara ta spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.

Z kolei, zgodnie z art. 189f § 2 k.p.a., w przypadkach innych niż wymienione powyżej, jeżeli pozwoli to na spełnienie celów, dla których miałaby być nałożone kary administracyjne, organ administracji publicznej, może odstąpić od ich wymierzenia, jeżeli strona:

  • dobrowolnie usunęła naruszenie prawa;
  • powiadomiła właściwy podmiot o stwierdzonym naruszeniu prawa.

Organ administracji publicznej w tych wypadkach może poprzestać na pouczeniu, o ile strona przedstawi dowody, potwierdzające wykonanie postanowienia.

Jakie są zasady udzielenia ulg w wykonaniu kar administracyjnych?

W uzasadnionych, ważnym interesem strony lub interesem publicznym, przypadkach organ administracji publicznej może odroczyć terminy wykonania kary, rozłożyć ją na raty bądź nawet umorzyć.

Oznacza to więc, że strona po nałożeniu na nią kary, może starać się o udzielenie jej ulgi w wykonaniu tejże kary. Wniosek taki musi zostać właściwie uzasadniony i złożony w siedzibie organu, który taką karę nałożył. Skorzystanie z ulg może stanowić pomoc publiczną albo pomoc de minimis.

Wyłączenie odpowiedzialności strony za delikt administracyjny

W przypadku, gdy do naruszenia prawa doszło wskutek działania siły wyższej, strona nie podlega ukaraniu. Oznacza to, że organ administracyjny nie wszczyna postępowania administracyjnego, zaś wszczęte umarza. Aby przyjąć brak podstaw do ukarania, musi zachodzić związek przy­czynowo-skutkowy między naruszeniem prawa a zdarzeniem uznanym za siłę wyższą.

Siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne, niezależne od strony, niemożliwe do przewidzenia oraz takie, którego skutkom nie można zapobiec. Przykładem może być  działanie sił przyrody, takie jak powódź czy pożar.

Terminy związanie z karami administracyjnymi

Zgodnie z art. 189g k.p.a. administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa. Dodatkowo kara taka nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia 

Przepis art. 189h §1 k.p.a. wskazuje, że bieg terminu przedawnienia kar administracyjnych przerywany jest w przypadku ogłoszenia upadłości strony. Biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.

Z kolei, zgodnie z art. 189h § 3 k.p.a. jeżeli ogłoszenie upadłości strony nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, bieg tego terminu rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.

Kiedy bieg terminu przedawnienia się nie zaczyna lub zostaje zawieszony? 

Art. 189h §4 pkt 1-3 k.p.a. wskazuje wprost, ze bieg terminu przedawnienia nałożenia kary nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem:

  • wniesienia środka zaskarżenia od decyzji;
  • wniesienia żądania ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
  • doręczenia zarządzenia zabezpieczenia.

Rozpoczęcie biegu lub podjęcie terminu przedawnienia

Zgodnie z § 5 pkt 1-3 z art. 189h k.p.a. termin przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej rozpoczyna się, a po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu:

  • uprawomocnienia się orzeczenia;
  • uprawomocnienia się orzeczenia lub ogłoszenia prawomocnego orzeczenia w sprawie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
  • zakończenia postępowania zabezpieczającego.

 

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 23, z późn. zm.).

 

Radosław Pilarski
Radosław Pilarski
Adwokat oraz doradca restrukturyzacyjny z wieloletnim doświadczeniem w prawie cywilnym, gospodarczym oraz upadłościowym i restrukturyzacyjnym.

więcej porad

RODO – czy trzeba się bać?

Korzystnym dla konsumentów przepisem powinien być w szczególności art. 20 Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych. To dzięki niemu każdy będzie mógł skorzystać z przysługującego mu prawa do przenoszenia danych osobowych. To pociąga za sobą obowiązek dla administratorów danych osobowych szybkiego reagowania na zapytania o przekazanie innemu administratorowi takich danych osobowych, w których posiadaniu obecnie jest. Jest to z pewnością wygodne rozwiązanie dla osób chcących przemieszczać swoje dane między różnymi instytucjami. Co więcej, stwarza to możliwość szybszego i mniej czasochłonnego procesu gromadzenia i udostępniania danych. Niemniej jednak, ułatwienie to przynosi wiele korzyści dla przenoszących, ale zarazem generuje koszty. Nie wszyscy administratorzy danych osobowych posiadają odpowiednie systemy gromadzenia i udostępniania danych. W związku z powyższym zostaną oni zobowiązani do zakupu między innymi takiego oprogramowania. Nowe formy zgody na przetwarzanie danych osobowych a RODO Nowymi zagadnieniami wprowadzanymi przez RODO w kontekście wyrażania zgody na przetwarzanie danych osobowych są między innymi: Obowiązek wykazania, że dane, które są przetwarzane przez administratora zostały pozyskane za zgodą danej osoby; Wyrażenie zgody na przetwarzanie danych osoby poniżej 16 roku życia za oświadczeniem opiekuna prawnego; Wyraźne określenie czego dotyczy dana zgoda na przetwarzanie oraz skonstruowanie opisu przedmiotu danej zgody w sposób jasny, zrozumiały oraz napisany prostym językiem. Unormowanie dobrowolności i obowiązek zapewnienia niezależności zgody na przetwarzanie od wykonania umowy; Obowiązek informowania o możliwości wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Ciekawym z punktu widzenia prawa jest wprowadzenie zgody opiekuna prawnego na wyrażenie zgody na przetwarzanie danych osobowych dla osoby poniżej 16 roku życia. Rozporządzenie pozostawia państwom członkowskim pewną dobrowolność co do decyzji ustalenia tego progu. Maksymalny próg, który może być ustalony przez ustawodawstwo krajowe, do wyrażenia zgody na przetwarzanie danych bez zgody opiekuna prawnego będzie wynosić 13 lat. Prawo do wniesienia sprzeciwu – charakterystyka w ujęciu RODO Istotnym  z punktu widzenia konsumenta jest prawo do wniesienia sprzeciwu. W obecnym ujęciu prawnym zjawisko takie funkcjonuje, jednakże cechuje się słabszą ochroną prawną osób, których dane podlegają przetwarzaniu. W szczególności to prawo jest ważne dla przedsiębiorstw świadczących usługi typu call center. Otóż w rozumieniu RODO są oni najprawdopodobniej nieraz współadministratorami bądź osobami, którym owe dane zostały przekazane. Jeżeli osoba, której dane są przetwarzane wniesie do administratora sprzeciw wobec ich dalszemu przetwarzaniu, to administrator jest zobowiązany do zaprzestania kontynuacji takiej czynności. Co więcej, taki sprzeciw może być wniesiony również poprzez  Internet. Ma to znaczenie w szczególności dla zjawiska marketingu bezpośredniego  oraz przetwarzania w ramach popularnego obecnie terminu big data. Zwiększone ryzyko Wskazana powyżej sytuacja może prowadzić do zwiększonego ryzyka, że administrator po prostu może przeoczyć fakt zgłoszenia owego sprzeciwu. Oczywistym jest, że jest to sytuacja niedopuszczalna, niemniej jednak realna. Kary, które mogą zostać nałożone za kontynuację przetwarzania danych osobowych są wysokie i mogą uprzykrzyć życie nieuważnych przedsiębiorców. Stąd zalecane jest bieżące kontrolowanie przepływu takich informacji i jak najszybsze reagowanie. Wspomniane zostało w poprzednim akapicie o wymogu poinformowania o możliwości wycofania zgody na przetwarzanie. Identycznie jest w przypadku sytuacji wniesienia sprzeciwu przez osobę, której dane podlegają przetwarzaniu. RODO wprowadza wymóg informowania o danej możliwości nie później niż przy okazji pierwszej komunikacji z osobą, której przetwarzane dane dotyczą. RODO – czy trzeba się bać? Poruszone kwestie w artykule są ziarnkiem piasku na pustyni.  Zmiany wymuszą przede wszystkim masowe dostosowywanie systemów przechowywania danych osobowych. Powstaną duże koszty związane z potrzebą modernizacji. Zalecane jest podejmowanie czynności adaptacyjnych jak najszybciej. Jednak wywoływany strach przed tą niewiadomą powinien ulec pomniejszeniu, głównie przez fakt, że poruszane przez RODO kwestie są dość bliskie życiu codziennemu. Dla własnego bezpieczeństwa zawsze warto skorzystać z usług specjalisty, który pomoże w zaadaptowaniu obecnego systemu administrowania do nadchodzących zmian.   [informacja]Podstawa prawna: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych.[/informacja]  Autor: Przemysław Szot

Terminy postępowania administracyjnego uregulowane przez kpa

W postępowaniu administracyjnym, dla załatwienia spraw kpa przewidział trzy terminy:  niezwłoczne załatwienie sprawy – sprawy objęte tym terminem należą do nieskomplikowanych. Sprawy te są rozpatrzone na podstawie faktów i dowodów powszechnie znanych albo znanych z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie; jeden miesiąc – jest to okres końcowy, tzn. że sprawę należy załatwić maksymalnie do ostatniego dnia tego okresu. W przypadku postępowania wszczynanego na żądanie strony – termin liczony jest od dnia doręczenia żądania organowi administracji. Natomiast w postępowaniu odwoławczym –  liczony jest od dnia otrzymania odwołania przez organ wyższej instancji; dwa miesiące – termin ten jest przewidziany dla spraw w postępowaniu wyjaśniającym przed organem pierwszej instancji, o ile sprawy te mają charakter szczególnie skomplikowany. Pojęcie „szczególnie skomplikowany” nie zostało zdefiniowane w kodeksie, dlatego też skomplikowanie sprawy jest kwestią ocenną referenta sprawy. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje także wydłużenie terminów dzięki konstrukcji niewliczania do okresu załatwiania spraw pewnych okresów. Są to: terminy przewidziane dla dokonania określonych czynności; okresy zawieszenia postępowania; okresy opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu. Dopuszczenie się zwłoki przez organ administracji publicznej Jeżeli organ dopuścił się opóźnienia, ma on obowiązek zawiadomienia o tym fakcie stronę. Jednocześnie organ jest zobowiązany podać przyczyny zwłoki oraz wskazać nowy termin załatwienia sprawy. Ten sam obowiązek ciąży na organie również w sytuacji opóźnienia w załatwieniu sprawy powstałego z przyczyn od niego niezależnych. Zaznaczyć należy, że naruszenie obowiązujących terminów przez organ nie może powodować ujemnych skutków dla strony. Z przyczyn oczywistych, na niezałatwienie przez organ sprawy w terminie, stronie służy zażalenie do organu administracji publicznej wyższego stopnia. W przypadku uznania zażalenia za zasadne, organ wyższego stopnia wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy. Zarządza także wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie. [uwaga]Czytaj też: Odszkodowanie za uszkodzenie ciała w wyniku wypadku na drodze lub chodniku[/uwaga] Jak należy obliczać terminy Zgodnie z art. 57 §1 kpa, jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi tygodnia. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było – w dniu poprzedzającym bezpośrednio ten dzień. Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą. Kiedy termin uważa się za zachowany? Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało: wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru; nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe; złożone w polskim urzędzie konsularnym; złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej; złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku; złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego. Przypomnijmy, że nowelizacja z dnia 1 czerwca 2017 roku wprowadziła kilka dosyć istotnych zmian, jak chociażby instytucję  milczącego załatwienia sprawy. W związku z tym zaczęły obowiązywać również nowe terminy. Postępowanie uproszczone Przepis art. 35 § 3a kpa dla załatwienia sprawy w postępowaniu uproszczonym wprowadził termin niezwłoczny. Przy czym nie może być to później niż w przeciągu miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. Ponaglenie W przypadku wniesienia ponaglenia na podstawie art. 37 § 4 kpa, organ ma obowiązek przekazać sprawę organowi wyższego stopnia bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Zgodnie z art. 37 §5 k.p.a. organ wyższego stopnia rozpatruje ponaglenie w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Mediacja Organ prowadzący sprawę zawiadamia strony o możliwości przeprowadzenia mediacji z jednoczesnym wnioskiem o wyrażenie zgody na jej przeprowadzenie. Zgoda ta może zostać wyrażona w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Natomiast zgodnie z art. 96e §1 i §2 kpa w przypadku skierowania sprawy do mediacji organ odracza jej rozpatrzenie na okres do dwóch miesięcy.  Termin ten może zostać przedłużony maksymalnie o kolejny miesiąc. Milczące załatwienie sprawy Sprawę uznaje się za załatwioną w sposób milczący przy w całości uwzględnieniu żądania strony, jeżeli w terminie miesiąca od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi albo innym terminie określonym w przepisie szczególnym organ ten nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie albo nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji. Zawiadomienie przez publiczne obwieszczenie Zgodnie z przepisami art. 49 §2 i art. 49a kpa., obwieszczenie uznaje się za skuteczne z upływem 14 dni od daty jego ujawnienia. Jednocześnie stronom zawiadomionym w drodze publicznego obwieszczenia przysługuje prawo do wniesienia o odpis wydanej decyzji lub postanowienia. Organ jest zobowiązany wydać taki odpis w terminie nie dłuższym niż 3 dni od dnia otrzymania wniosku.   [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 1960 nr 30 poz. 168).[/informacja]