Nie ważne czy prowadzisz blog, nagrywasz filmy na youtube czy tworzysz tak popularne teraz memy, jeżeli jeszcze tego nie robiłeś, z całą pewnością prędzej czy później będziesz chciał skorzystać z cudzej twórczości. Odnieść się do cudzej wypowiedzi, skomentować czyjś wpis lub po prostu wkleić fragment filmu - bo jest „śmieszny”. Korzystać z cudzej własności intelektualnej można legalnie, również bez zezwolenia autora, o ile przestrzegane są zapisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Prawo cytatu, bo o nim mowa, pozwala na przytaczanie w swoich utworach urywki rozpowszechnionych cudzych tworów w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak analiza, polemika czy nauczanie. Aby jednak nie martwić się o pozew ze strony cytowanego twórcy, warto dokładnie poznać materię prawa cytatu.
Prawo cytatu uregulowane zostało w art. art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym przepisem twórca jest uprawniony do używania cudzego utworu, o ile dokonuje tego w ustawowo stworzonych ramach.
Dopuszczalne jest korzystanie z cudzej własności intelektualnej jedynie w niewielkich fragmentach w celu stworzenia nowego, odmiennego dzieła, będącego samoistnym i oryginalnym tworem. Wyjątkiem tutaj jest prawo do rozpowszechniania utworów plastycznych i fotograficznych, które mogą być przytaczane w całości.
Prawo cytatu – Rozpoznawalność cytatu
Na wstępie należy podkreślić, iż możliwym jest skorzystanie z cudzego dzieła w ramach prawa cytatu, jedynie w sytuacji, gdy stworzony utwór – pozbawiony cytatu – wciąż tworzyłby sensową i logiczną całość, tj. w dalszym ciągu można byłoby nazwać go utworem.
Przy czym prawo cytatu obejmuje umieszczanie wyłącznie utworów rozpowszechnionych w całości lub w części. Nie można zatem korzystać z dzieła, którego twórca nie wprowadził do masmediów.
Art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
„Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.”
Tworząc nowy materiał autor może w zasadzie korzystać z każdego rodzaju utworu – filmu, fotografii, książki, nagrania audio, czy nawet programu komputerowego. Należy jednak pamiętać, że nieodzownym elementem cytatu jest przywołanie źródła inkorporowanego dzieła oraz danych twórcy.
Brak powyższego wskazania może być poczytywane jako plagiat, a taki stan rzeczy z kolei może być naprawdę niebezpieczny finansowo dla osoby „pożyczającej” sobie cudzą twórczość. Najważniejszym zatem jest, aby korzystając z prawa cytatu, potrafić umiejętnie wyeksponować co jest dziełem własnym, a co cudzym tworem.
Dodatkowo wskazać trzeba, że cytując cudzy utwór należy zadbać by inkorporowane fragmenty cudzego dzieła nie były modyfikowane. W utworze powinny znaleźć się oryginalne fragmenty cudzego tworu.
Art. 34 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
„Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.”
Prawo cytatu – jak go stosować?
Przepis art. 29 ustawy nie wskazuje na jakiekolwiek limity co do korzystania z cudzego utworu. Nie podaje procentowo czy ułamkowo maksymalnych granic cytatu. Wskazuje jedynie, iż dozwolone jest inkorporowanie „urywków utworów” lub całości „drobnych utworów” do nowego dzieła.
Jak wskazuje S. Stanisławska-Kloc (Flisak, Komentarz PrAut, 2015, s. 452) charakterystyka utworu jako „drobnego”, w rozumieniu art. 29 ustawy nie może odbywać się wyłącznie przez pryzmat jego faktycznej wielkości.
Budowanie sztywnych ram, odnoszących się do określenia procentowego elementów dzieła, które mogą zostać zaczerpnięte w ramach analizowanej formy dozwolonego użytku, byłoby chybione. Nie można określić także generalnie, jak często w ramach jednego dzieła należałoby dopuścić odwoływanie się do tego samego utworu. Wspomniane wątpliwości należy rozstrzygać każdorazowo w odniesieniu do konkretnej sytuacji.
Należy zatem uznać, że w uzasadnionych wypadkach istnieje prawna możliwość wielokrotnego przywoływania tego samego utworu w swoim dziele. Należy pamiętać przy tym, że cytat nie może przysłaniać nowego utworu, który cały czas musi stanowić odrębne, samoistne dzieło.
Warto tutaj wskazać jeszcze na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 roku (sygn. akt: I CK 232/04), w którym sąd uznał, iż „przytoczenie cudzego utworu nawet w całości jest dozwolone, jeżeli następuje w celu określonym w art. 29 ust. 1 PrAut, przy czym przytaczany utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu twórczości własnej, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne dzieło”.
Prawo cytatu – kiedy możliwe do użycia?
Omawiany przepis art. 29 ustawy wskazuje, że prawo cytatu może zostać użyte w celu dokonania wyjaśniania, polemiki, analizy krytycznej lub naukowej, nauczania oraz prawa gatunku twórczości. Dodatkowo art. 29[1] ustawy wprowadza uprawnienie do korzystania z cudzych utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości.
Wyjaśnianie
Użycie cudzego dzieła w celu wyjaśnienia oznacza takie posłużenie się fragmentem utworu, aby wytłumaczyć nowopowstały utwór oraz ułatwiać przekazywane w nim informacje. Wyjaśnienie może polegać również na powoływaniu się na autorytety w danej dziedzinie (np. badania czy prace naukowe), które często w sposób niepowtarzalny i dobitny ujmują analizowane przez twórcę nowego utworu zagadnienie.
Polemika
Polemika to inaczej dyskusja, a co za tym idzie cytat cudzego dzieła w ramach polemiki ma na celu wskazanie na fragment wypowiedzi innego autora, z którym twórca nowego dzieła się nie zgadza i zamierza przedstawić swoje racje.
Nauczanie
Funkcji nauczania nie trzeba szerzej omawiać. Chodzi oczywiści o wykorzystywanie cytatu w procesie dydaktycznym. Trzeba jednak przy tym podkreślić, że nie zawsze musi tu chodzić o działalność w zakresie szkół i uczelni wyższych. Nauczanie odnosi się do przekazywania wiedzy teoretycznej i praktycznej ogólnie, nie musi być ono w jakikolwiek sposób certyfikowane.
Analiza krytyczna lub naukowa
Analiza krytyczna to odwoływanie się do treści i formy cudzego utworu pod kątem badania dzieła w całości lub tylko co jego poszczególnych elementów. Nie ma tutaj znaczenia czy owa „krytyka” będzie pozytywna czy negatywna. Nie chodzi tutaj również o dokonywanie analizy rozkładającej całe dzieło na czynniki pierwsze. Istotne jest tutaj jedynie, że cytowane dzieło stanowi punkt odniesienia dla nowego tworu.
Prawo gatunku twórczości
Korzystanie z prawa cytatu w celu prawa gatunku twórczości, to najprościej rzecz ujmując, wykorzystywanie cudzego utworu w procesie tworzenia własnego dzieła.
Parodia, pastisz, karykatura
Prawo cytatu dotyczące parodii, pastiszu oraz karykatury przewidziane jest po to, aby zapewnić swobodę twórczą i rozwój wskazanych form ekspresji artystycznej. Owe rodzaje artyzmu ze swej istoty są prześmiewcze i niejako niewygodne dla autorów oryginałów, dlatego też trudno byłoby zakładać, że autorzy ci byliby chętni udzielać licencji na taki sposób korzystania z ich dorobku. Ustawodawca uznał jednak, że parodia, pastisz i karykatura stanowią swoisty komentarz i ocenę działalności innych twórców, który należy dopuścić do świadomości publicznej, nawet pomimo częstej niechęci ze strony twórców oryginałów.
Prawo cytatu – nierzetelne używanie cytatów
Warto mieć na uwadze, ze niespełnienie warunków wskazanych przez ustawodawcę może pociągać za sobą odpowiedzialność z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich, a niekiedy również autorskich praw osobistych.
A zatem odpowiedzialność majątkowa może się pojawić w przypadku nierzetelnego używania cytatów. Dzieje się tak zazwyczaj wówczas, gdy twórca wykorzystuje cudze dzieło na tyle nieumiejętnie lub też umyślnie, iż myśl autora wyrażona w cytowanym utworze ulega zniekształceniu.
Dochodzi wówczas do zmanipulowania odbiorcy. Odbiorca ten odnosi mylne wrażenie co do tego, co autor cytowanego fragmentu rzeczywiście chciał przekazać. Często taka manipulacja ma na celu ośmieszenie, znieważenie lub poniżenie osoby cytowanej.
więcej porad
Instrumenty prawne ochrony pożyczkobiorcy
Dojście do obecnego stanu zajęło wiele lat
Początki działania firm pożyczkowych w Polsce nie były łatwe. Obok uczciwie działających podmiotów pojawiły się również takie, które omijały ówczesne, niedostosowane do nowych realiów i potrzeb rynku przepisy.
[reklama-ads]
To z kolei rodziło wiele problemów z nadużyciami wobec klientów, którzy podpisując umowy pełne niekorzystnych zapisów, popadali w tarapaty. Koszty pożyczek liczone w setkach procent rocznie nie należały do rzadkości i prowadziły niejednokrotnie do ludzkich dramatów.
Musiało minąć kolejnych kilka lat, gdy sprawą zainteresowały się stosowne organy. W następstwie powstały zapisy, które dokładnie regulują między innymi, kto i na jakich zasadach może udzielać pożyczek oraz jakie maksymalne koszty może ponieść klient.
Zacznijmy od podstaw, czyli czym jest pożyczka?
Termin pożyczka jest powszechnie znany. Bardzo często bywa ona utożsamiana z kredytem. To jednak nie to samo. Różni je przede wszystkim podstawa prawna, a łączy fakt, że w obu przypadkach chodzi o pożyczenie pieniędzy klientowi na mocy dwustronnej umowy i na określonych warunkach. Co poza tym?
[reklama-ads]
Pożyczka może być darmowa. Obie strony umowy mogą umówić się, że w określonym czasie pieniądze zostaną zwrócone w tej samej wysokości.
Jakie ustawy regulują rynek pożyczek?
Pożyczka jako umowa uregulowana jest przez Kodeks cywilny (art. 720 § 1). Co istotne pożyczki może udzielić zarówno podmiot taki jak firma pożyczkowa, jak i osoba fizyczna. To istotna różnica w stosunku do kredytu, który może oferować jedynie bank działający na podstawie Prawa bankowego.
Drugą – równie ważną – podstawą prawną jest Ustawa o kredycie konsumenckim. Określa ona warunki udzielania pożyczek i ma na celu ochronę interesów konsumenta jako „słabszej strony” zawieranej umowy. Przepisy ustawy co do zasady mają zastosowanie w przypadku pożyczek w kwocie nieprzekraczającej 255 550 zł.
Sprawdź, na co zwracać uwagę przy wyborze pożyczki i dowiedz się, jakie masz prawa jako pożyczkobiorca.
[reklama-ads]
Jakie prawa przysługują klientom w ramach ustawy o kredycie konsumenckim?
Prawo do informacji o kosztach pożyczki już na etapie zapoznawania się z ofertą. Stosowne informacje powinny obejmować:
RRSO, czyli rzeczywistą roczną stopę oprocentowania;
wysokość stopy oprocentowania wraz z informacją o tym, czy jest zmienna, czy stała;
całkowitą kwotę do zapłaty.
Wszystkie szczegóły muszą zostać zapisane w zrozumiałej, jednoznacznej formie, a także być dobrze widoczne i zawarte w formularzu informacyjnym. Nie może być mowy o zapisach „małym druczkiem”, które łatwo przeoczyć.
W opinii eksperta hapipożyczki informacje zawarte w tym punkcie potrafią zdeterminować wybór klienta i to właśnie od nich należy zacząć poszukiwania najtańszej pożyczki pozabankowej. Znając koszt pożyczki, można łatwo porównać, jak produkt wypada na tle kredytu. Realia są bowiem takie, że niektóre pożyczki pozabankowe wygrywają pod względem RRSO z kredytami.
Prawo do wcześniejszej spłaty zobowiązania
Bywa, że klienci, gdy nadarzy się ku temu stosowna okazja (np. otrzymają premię w pracy), są w stanie oddać pożyczkę wcześniej. Może też zdarzyć się tak, że celowo zaciągają oni pożyczkę na dłuższy okres, aby zapewnić sobie niższe raty i nie musieć martwić się, że nadmiernie obciążą one domowy budżet.
[reklama-ads]
Po pewnym czasie jednak decydują się na wcześniejszą spłatę. Zapisy w ustawie mówią wyraźnie, że w takiej sytuacji klientom należy się częściowy zwrot kosztów (obniżeniu ulega bowiem całkowity koszt pożyczki). Planując wcześniejszą spłatę, należy sprawdzić, czy firma pożyczkowa nie zawarła w umowie zapisu o konieczności zapłaty prowizji z tego tytułu, do czego ma prawo.
Prawo do odstąpienia od zawartej umowy
Życie pisze różne scenariusze, dlatego też ustawodawca przewidział, że w niektórych sytuacjach losowych pożyczkobiorca powinien mieć możliwość odstąpienia od umowy bez konsekwencji finansowych i bez konieczności argumentowania swojej decyzji.
Zgodnie z tym prawem możemy odstąpić od umowy w terminie 14 dni od jej zawarcia. Jedynym kosztem, jaki wówczas ponosimy, są odsetki naliczone od dnia zawarcia umowy do dnia złożenia rezygnacji. Z reguły są to jednak symboliczne kwoty.
Jak pożyczkobiorca może chronić swój interes, ubiegając się o pożyczkę?
Tym, co zapewnia nam jako pożyczkobiorcom spokojny sen, jest korzystanie z usług jedynie sprawdzonych firm pożyczkowych. Konkurencja na tym rynku jest tak duża, że żaden renomowany podmiot nie zaryzykuje omijania obowiązujących przepisów.
W rankingach pożyczkobiorców nie przez przypadek od lat pojawiają się te same firmy. Korzystanie z ich usług daje pewność, że stosują się one do wymogów nakładanych zarówno przez Kodeks cywilny, jak i Ustawę o kredycie konsumenckim.
[reklama-ads]
Pożyczkodawcą jest IPF Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Warunkiem udzielenia pożyczki jest pozytywny wynik oceny zdolności kredytowej konsumenta. „Pożyczka Długoterminowa” trwa od 01.07.2021 i dotyczy pożyczki przez Internet od 2000 zł do 15000 zł, spłacanej od 12 do 36 miesięcy, dostępna jest dla Nowych Klientów. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) wynosi 9,80%, całkowita kwota kredytu (bez kredytowanych kosztów) 15000 zł, całkowita kwota do zapłaty 17268 zł, oprocentowanie stałe 0%, całkowity koszt kredytu 2268 zł (w tym prowizja 1701 zł, odsetki 0 zł, opłata hapiserwis 567 zł), 35 miesięcznych równych rat w wysokości 479,67 zł, ostatnia 36 miesięczna rata w wysokości 479,55 zł. Kalkulacja została dokonana na dzień 01.07.2021 r. na reprezentatywnym przykładzie Pożyczki Długoterminowej. „Pożyczka Długoterminowa” zajęła 1 miejsce w rankingu pożyczek ratalnych wg. TotalMoney.pl oraz 2 miejsce w rankingu wg. Loando.pl. Niniejsza treść nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu Cywilnego i ma charakter wyłącznie informacyjny.
[reklama-ads]
Materiał partnera
Komu należy się zachowek? Jaką kwotę można uzyskać?
Co to jest zachowek?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego zachowek to instytucja mająca na celu ochronę interesów najbliższych krewnych osoby zmarłej. Tych, którzy otrzymaliby po niej majątek w dziedziczeniu ustawowym.
Są jednak sytuacje, w których osoby w teorii uprawnione do uzyskania spadku, są pominięte w woli spadkodawcy. Dzieje się tak np., kiedy pozostawił on po sobie testament i pominął w nim choćby jedno ze swoich dzieci czy współmałżonka. W wielu takich sytuacjach można się domagać zapłaty zachowku.
[reklama-ads]
Komu przysługuje zachowek – opinia MKKL Kancelarii Radców Prawnych
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, o zachowek może wystąpić osoba uprawniona do dziedziczenia ustawowego. Ma do tego prawo, wówczas gdy spadkodawca pozostawił testament, ale:
nie uwzględnił na liście swojego krewnego,
nie przekazał przed śmiercią darowizny, która pokrywałaby wartość należnego mu zachowku.
- Przepisy kodeksu cywilnego jasno wskazują też sytuacje, w których zachowek nie przysługuje - wyjaśnia ekspert od prawa spadkowego z Kancelarii MKKL w Łodzi. - Nie otrzymają go osoby uznane za niegodne dziedziczenia, wydziedziczone, a także ci krewni, którzy spadek odrzucili lub zrzekli się go. Instytucja zachowku nie przysługuje też współmałżonkowi, który był w separacji lub po rozwodzie - dodaje.
Warto także podkreślić, że rodzicom spadkodawcy prawo do zachowku przysługuje tylko w określonych sytuacjach. Można się o niego ubiegać, wówczas gdy spadkodawca był bezdzietny.
Ile wynosi zachowek i kto go wypłaca
Przy obliczaniu zachowku trzeba uwzględnić kilka czynników. Przede wszystkim należy wiedzieć, że zachowek nigdy nie jest całością udziału spadkowego stanowiącego podstawę przy standardowym dziedziczeniu ustawowym.
[reklama-ads]
Najczęściej jest to połowa należnego na tej drodze udziału. Natomiast osoby małoletnie oraz trwale niezdolne do pracy mogą wystąpić o zapłatę zachowku w wysokości 2/3 "domyślnego" udziału w spadku.
Proces obliczania zachowku uwzględnia również:
liczbę osób, które są uprawnione do dziedziczenia na drodze prawnej,
czystą wartość spadku – tj. tej uzyskanej po odliczeniu od "aktywów" pozostawionych przez zmarłego sumy pieniężnej potrzebnej na uregulowanie obciążeń na jego majątku, np. długów,
wartość przedmiotu darowizny, a także, w przypadku zstępnych, poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania i wykształcenia.
Od kogo domagać się spełnienia obowiązku zapłaty zachowku?
W pierwszej kolejności zstępny spadkodawcy czy inna osoba uprawniona do dziedziczenia na drodze prawnej powinna odwołać się do spadkobierców, którzy odziedziczyli majątek na mocy testamentu.
[reklama-ads]
W kolejnych krokach z roszczeniem majątkowym można wystąpić, na podstawie uzasadnionego interesu, do osób, którym przysługują zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę oraz darowizny na ich rzecz.
Należy jednak pamiętać, że zaspokoją one wniosek o zapłatę zachowku jedynie w granicach wzbogacenia będącego skutkiem otrzymanej od spadkodawcy korzyści majątkowej.
Czy prawo do roszczenia o zachowek ulega przedawnieniu?
Wstępni i zstępni spadkodawcy mogą wystąpić z wnioskiem o zapłatę zachowku w ciągu 5 lat od:
ogłoszenia testamentu, gdy roszczenie jest związane z dziedziczeniem na tej drodze,
otwarcia spadku – kiedy roszczenia są związane z dziedziczeniem ustawowym (tak może się stać np. wówczas gdy rodzice spadkodawcy otrzymali od niego za życia darowiznę, której wysokość nie odpowiada wartości przysługującego im zachowku).
Warto jednak pamiętać o tym, że bieg przedawnienia może przerwać wiele zdarzeń.
Jak widać, sprawy związane z ubieganiem się o zachowek bywają poważnym wyzwaniem. Dlatego większość osób chcących uzyskać to świadczenie korzysta z pomocy doświadczonych prawników. To sposób na skuteczne dochodzenie swoich praw.
[reklama-ads]
Materiał partnera
Podobne:
Ugoda o zachowek wzór
Odpowiedź na wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wzór
Komu należy się zachowek? Jaką kwotę można uzyskać?
