W polskim prawie klasycznym ustrojem majątkowym małżeństwa jest wspólność majątkowa. Małżeństwo przyjmuje je automatycznie, jeżeli wcześniej nie zawrze umowy majątkowej. Wynikiem tego jest to, że zazwyczaj kredytobiorcami są oboje małżonkowie. Rozwód skutkuje ustaniem owej wspólności.
Nie dotyczy to jednak długów zaciągniętych w czasie trwania pożycia. Podziałowi podlegają jedynie aktywa majątku wspólnego, m.in. zakupiony na kredyt dom, z kolei kredyt po rozwodzie w dalszym ciągu obejmuje obojga byłych partnerów.
Kredyt po rozwodzie – zadłużenia dotyczące obojga małżonków
Nie tylko rozwód powoduje zakończenie wspólności majątkowej. Taki skutek ma również separacja. Niestety zniesienie wspólności nie wpływa na długi partnerów. Małżonkowie wciąż zostają ze wspólnym problemem, jakim są raty kredytowe.
Sytuacja małżeństwa po rozwodzie będzie zależała od tego, jaki ustrój majątkowy obowiązywał w trakcie małżeństwa, czy małżonek samodzielnie zaciągał kredyt, czy też wspólnie z partnerką, bądź czy w sytuacji samodzielnego zaciągania kredyty przez jednego z małżonków, drugi z nich wyraził na to stosowną zgodę.
Aby więc wierzyciel po rozwodzie mógł pociągnąć oboje małżonków do spłaty zadłużenia, musi on udowodnić, że w czasie zaciągania zobowiązania dłużnicy byli po ślubie, a także że małżonek ten wiedział o zawarciu umowy kredytowej przez partnera.
Odpowiedzialność solidarna wrogiem lepiej zarabiającego małżonka
W sytuacji, gdy małżonkowie wspólnie zaciągnęli kredyt lub zaciągną go jeden z nich, ale drugi wyraził na to zgodę, wówczas powstaje miedzy nimi odpowiedzialność solidarna. Solidarność zobowiązania polega na tym, że wierzyciel może żądać uregulowania całości zobowiązania od każdego z dłużników. Zadłużenie nie jest dzielone po połowie i może być wyegzekwowane w całości tylko od jednego małżonka.
W przypadku kredytu hipotecznego wierzyciel ma prawo dochodzić spłaty długu niezależnie od tego, komu po podziale majątku przypadła nieruchomość. Współmałżonkowie nadal zostają zobowiązani do wspólnego spłacania zadłużenia.
Nawet jeżeli jeden z małżonków spłaci połowę zadłużenia, nie zostaje on zwolniony z długu. Wierzyciel dalej może domagać się od niego zapłaty reszty długu. Małżonkowie mogą jednak dojść do porozumienia, iż to małżonek, który otrzymał nieruchomość przejmie na siebie kredyt.
Może więc dojść do sytuacji, w której po rozwodzie małżonkowie umówili się, że kredytowane mieszkanie zostanie do dyspozycji męża. Wynika to z faktu, iż mąż jest bezrobotny, żona z kolei prowadzi dobrze prosperującą firmę i może sobie pozwolić, na zakup nowego lokum. W związku z tym bank egzekwuje raty kredytowe wyłącznie od żony. Egzekucja prowadzona wobec męża byłaby bezcelowa. Mimo więc użytkowania wspólnie zakupionego (na kredyt) mieszkania przez męża, to żona spłaci owy kredyt.
Jeżeli jednak jeden z małżonków spłacił całe zobowiązanie, ma on prawo domagać się zwrotu połowy zapłaconej kwoty od drugiego z partnerów. Dokona tego przy pomocy pozwu o roszczenie regresowe.
Wspólnota majątkowa a kredyt po rozwodzie
Przy istnieniu wspólności małżeńskiej, wierzyciel może żądać od małżonków spłaty zaciągniętych zobowiązań z majątku wspólnego. Do majątku tego wchodzi w szczególności:
- wszelkie prawa majątkowe nabyte od daty zawarcia małżeństwa;
- dochody uzyskiwane z majątku osobistego – np. dochody uzyskiwane z działalności gospodarczej założonej przed zawarciem małżeństwa;
- wynagrodzenie za pracę;
- dochody uzyskiwane z działalności gospodarczej.
Istnieją wyjątki, kiedy wierzyciel nie będzie mógł egzekwować zadłużenia ze wspólnego majątku małżeństwa. Dzieje się tak, w przypadku gdy doszło do powstania zadłużenia:
- o którym drugie z małżonków nie wiedziało;
- przed zawarciem małżeństwa.
W takich okolicznościach wierzyciel musi dochodzić swoich roszczeń z majątku osobistego dłużnika
Istnieją również prawa majątkowe, które pomimo tego, że zostały nabyte po zawarciu małżeństwa, należą do majątku osobistego. Będą to m.in.:
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegające odrębnym przepisom, np. w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej lub osobowej, spółka osobowa lub
- kapitałowa została zawiązana przez oboje małżonków lub gdy oboje małżonkowie są wspólnikami w spółce zawiązanej z udziałem osób trzecich;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
Zaciągnięcie zobowiązania bez zgody współmałżonka
Co jeżeli w trakcie trwania małżeństwa, jeden z partnerów zaciągnął zobowiązanie bez wiedzy i zgody drugiego z małżonków? Zasadniczo zgoda małżonka jest wymagana jedynie w przypadku kredytów lub pożyczek wysokich kwot (głównie chodzi o kredyt hipoteczny).
Co więcej, istnieją instytucję finansowe takie jak tzw. chwilówki, które w ogóle nie weryfikują statusu małżeńskiego pożyczkobiorcy.
Możliwe jest więc zaciąganie długów bez wiedzy małżonka. Wysokość zobowiązania niewymagającego zgody zależna jest od kredytodawcy, może być to „szybka” pożyczka na kilka tysięcy złotych, a może być to kredyt na kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Kiedy zadłużenie obciąża wyłącznie małżonka, który zaciągnął zobowiązanie?
Jak zostało to wskazane na wstępie, małżeństwa odpowiadają na zasadzie solidarności. W sytuacji jednak, gdy jeden z partnerów nie wiedział o zaciągniętym zobowiązaniu, może ubiegać się przed sądem o zwolnienie go z obowiązku spłaty zadłużenia.
Sądy wydają takie orzeczenie w sytuacjach, gdy jeden z małżonków:
- zaciągając dług – działał na szkodę drugiego małżonka, np. wziął chwilówkę na samochód, mimo posiadania szeregu innych pożyczek;
- prowadził rozrzutny tryb życia;
- zaciągnął zobowiązania finansowe, znacznie przekraczające możliwości kredytowe małżeństwa.
- posiada negatywne cechy charakterologiczne jak niedojrzałość i nieporadność życiowa.
Kredyt po rozwodzie – sąd przyjdzie z połowiczną pomocą
W sytuacji, gdy nieruchomość zakupiona na kredyt zostanie w użytkowaniu tylko jednego z małżonków, drugi z partnerów może wnosić, by sąd w orzeczeniu o podział majątku, zobowiązał małżonka – któremu przyznano nieruchomość – do spłaty pozostałych rat kredytowych.
Niestety powyższe nie będzie miało znaczenia dla wierzyciela. Bank w dalszym ciągu może dochodzić wierzytelności od obojga małżonków. Jednakże w takiej sytuacji zwolniony małżonek może dochodzić zapłaconych rat na rzecz banku od byłego współmałżonka.
Może dojść również do zawarcia umowy o przejęcie długu, która to umowa polega na tym, że w miejsce małżonka, któremu nie przypadła nieruchomość, wstępuje osoba trzecia np. nowy partner życiowy małżonka, któremu przypadła nieruchomość.
Może również dojść do umowy, na mocy której małżonek, który przejął nieruchomość przejmie cały dług drugiego małżonka. Jednakże na zawarcie omawianej umowy musi wyrazić zgodę wierzyciel (bank).
Niezależnie od wyroku sądu czy zawartej umowy – bank zawsze wygrywa
Rozwód, co do zasady, prowadzi do zniesienia wspólności majątkowej. Majątek uzyskany w trakcie trwania małżeństwa zostaje podzielony między byłych partnerów. Podział dotyczy jedynie aktywów. Za długi w dalszym ciągu opowiadają oboje małżonków solidarnie.
W każdej z opisywanych wyżej sytuacji, czy to małżonkowie nie dojdą do porozumienia w sprawie spłaty zobowiązań, czy też zawrą umowę o przejęcie długu, czy końcowo sąd wyda orzeczenie o obowiązku spłaty pozostałych rat kredytowych przez jednego z małżonków, ostatecznie to od wierzyciela zależy, od kogo wyegzekwuje dług.
Warto pamiętać, że w przypadku wyegzekwowania całego zadłużenia od jednego małżonka, ma on prawo do wniesienia pozwu o roszczenie regresowe, czyli zwrot połowy spłaconego długu.
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1145).
Polecane wzory pism:
