Renta i dożywocie – istota umów

Dodano: 05.08.2018

Renta i dożywocie są instytucjami prawa cywilnego. Zostały w sposób szczegółowy uregulowane w Tytule XXXIV art. 903 – 916 ustawy - Kodeks cywilny (dalej jako k.c.).

Renta polega na odpłatnym przeniesieniu prawa własności do nieruchomości w zamian za comiesięczne świadczenia pieniężne. Dożywocie natomiast to przyjęcie tzw. dożywotnika jako domownika, przy jednoczesnym (fakultatywnym) zobowiązaniu się do wykonywania szeregu świadczeń na jego rzecz. Świadczenia te mogą przyjąć również formę comiesięcznej wypłaty pewnej kwoty pieniędzy dożywotnikowi.

Renta

Przepis art. 903 mówi wprost, że przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.

Renta jest więc umową pełniącą funkcję niejako alimentacyjną. Renta charakteryzuje się trwałością stosunków, jakie łączą strony, przy czym może być odpłatna lub nieodpłatna. Jeżeli renta jest odpłatna, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Natomiast w przypadku umowy nieodpłatnej stosujemy przepisy o darowiźnie.

Czas trwania umowy oraz jej forma

Okres trwania umowy zostaje ustalana przez same strony. Strony mogą wskazać konkretny termin wygaśnięcia lub wskazać konkretne zdarzenie, które skończy stosunek zobowiązaniowy. Takim zdarzeniem może być także śmierć uprawnionej strony.

Umowa renty powinna być stwierdzona pismem. Oznacza to, że forma pisemna umowy renty została zastrzeżona ad probationem. Konsekwencją jej niedochowania będzie ograniczenie dowodowe określone w art. 74 § 1 k.c. W razie procesu sąd nie przeprowadzi dowodu ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt zawarcia umowy.

Terminy

Jeżeli nie oznaczono terminów inaczej, płatności renty należy płacić comiesięcznie z góry. Natomiast rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty.

Co więcej, jeżeli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za ten okres. Renta płatna z dołu powinna natomiast zostać zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał.

Obowiązek płacenia renty

Jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, w przeciwieństwie do umowy renty zawartej swobodnie, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty. Ma do tego prawo, nawet jeżeli wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Czytaj też: Świadczenie rehabilitacyjne

Dożywocie

Dożywocie polega na przekazaniu własności nieruchomości mieszkalnej w zamian za prawo do dożywotniego w nim mieszkania i do opieki lub wypłaty oznaczonej kwoty pieniędzy przez nowego właściciela owej nieruchomości.

Przepisy art. 908 k.c. mówią, że jeżeli w zamian za prawo własności do nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, powinien on przyjąć zbywcę jako domownika. Co więcej powinien dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie. Przepisy nakładają także obowiązek sprawienia uprawnionemu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

Nabywca nieruchomości w zamian za przeniesienie prawa do nieruchomości może także zobowiązać się do obciążenia jej na rzecz zbywcy użytkowaniem, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą. Może również spełnić świadczenie w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku.

Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Do takiego obciążenia należy stosować odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych.

Natomiast w razie zbycia nieruchomości obciążonej, nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest solidarna.

Jeżeli prawo dożywocia zostało ustanowione na rzecz kilku osób, i jedna z nich umiera, świadczenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.

Forma umowy dożywocia

Umowa dożywocia wiąże się z przeniesieniem nieruchomości, to też zgodnie z art. 158 k.c. umowa dożywocia powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Niedochowanie formy aktu notarialnego powoduje bezskuteczność tej czynności prawnej i jej nieważność tj. nieruchomość nie przechodzi na nabywcę.

Zmiana dożywocia na rentę

Prawo dożywocia jest niezbywalne. Jeżeli jednak z jakichkolwiek powodów między stronami umowy dojdzie do scysji i zerwania wcześniejszych więzi, na żądanie jednej ze stron sąd może zamienić dożywocie na rentę. Zamienić można wszystkie lub tylko niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia.

W wyjątkowych okolicznościach na żądanie jednej ze stron, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, sąd może rozwiązać umowę o dożywocie.

Jeżeli zobowiązany zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa.

Przesłanki uznania umowy za bezskuteczną

Osoba, względem której ciąży dożywotni obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy za bezskuteczną, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy.

Umowa o dożywocie nie może zostać uznana za bezskuteczną po upływie pięciu lat od jej zawarcia.

Podstawa prawna:

ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.2018.0.1025).

Przemysław Grzegorczyk

Adwokat specjalizujący się w prawie rodzinnym, karnym i karnoskarbowym.

więcej porad

Sanacja – postępowanie restrukturyzacyjne

Sanacja ma za zadanie poprawić sytuacji ekonomiczną dłużnika. Chodzi głównie o przywrócenie zdolności dłużnika do wykonywania zobowiązań przy jednoczesnej ochronie jego majątku przed egzekucją. Naprawa sytuacji finansowej przedsiębiorcy następuje poprzez zawarcie układu dłużnika z wierzycielami. Po wszczęciu postępowania dłużnik ma do wyboru szereg rozwiązań restrukturyzacyjnych. Może to być m.in. rozłożenie na raty, odroczenie spłaty, redukcja długu, zmiana zabezpieczeń wierzytelności. [reklama-ads] W skutek postępowania sanacyjnego zostają zawieszone wszelkie postępowania egzekucyjne skierowanych przeciwko dłużnikowi. Zabezpieczony zostaje także majątek wchodzący w skład masy sanacyjnej istniejący przed dniem otwarcia postępowania. Kiedy dłużnik nie będzie mógł przeprowadzić postępowania sanacyjnego Sąd oddali wniosek sanacyjny, jeżeli postępowanie to mogłoby wyrządzić krzywdę wierzycielom. Wniosek zostanie również oddalony w przypadku, gdy dłużnik nie uprawdopodobni, że będzie zdolny do pokrycia kosztów postępowania i zobowiązań, które powstaną po jego otwarciu. [uwaga]Czytaj też: Upadłość firmy[/uwaga] Procedurę rozpoczyna wniosek Procedurę restrukturyzacyjną rozpoczyna wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego. Wniosek może złożyć dłużnik, ustanowiony kurator oraz wierzyciel osobisty. Sprawę rozpoznaje właściwy sąd restrukturyzacyjny sądu rejonowego. Wniosek sanacyjny musi zawierać szczegółowy plan mający na celu zapewnienie dodatniego przepływu finansowego w przedsiębiorstwie. Wniosek o wszczęcie postępowania sanacyjnego sąd jest obowiązany rozpoznać w terminie 14 od daty wpływu. Po rozpoczęciu procedury sąd może zażądać od dłużnika zaliczki na wydatki postępowania oraz na wynagrodzenie tymczasowego nadzorcy sądowego lub tymczasowego zarządcy. [reklama-ads] Procedura W chwili wydania postanowienia o otwarciu postępowania sanacyjnego dłużnik zostaje pozbawiony zarządu nad firmą. W to miejsce zostaje wyznaczony zarządca. Sąd dodatkowo może zabezpieczyć majątek dłużnika poprzez ustanowienie: tymczasowego nadzorcy sądowego lub tymczasowego zarządcy, do którego stosuje się przepisy o zarządcy. Zarządca zobowiązany zostaje do comiesięcznego składa sądowi sprawozdania ze swoich czynności. Zarządca reguluje również zobowiązania powstałe po otwarciu postępowania sanacyjnego. Dodatkowo zarządca może powołać kadrę zarządzającą przedsiębiorstwem dłużnika, w tym ma prawo udzielać pełnomocnictw, także prokury. Postępowanie kończy się wraz z wydaniem przez sąd postanowienia o zatwierdzeniu układu lub o odmowie jego zatwierdzenia. Zakończenie postępowania wiąże się także z odzyskaniem przez dłużnika prawo do zarządu swoim majątkiem. [uwaga]Czytaj też: Upadłość konsumencka[/uwaga] Co w przypadku kolizji wniosków sanacyjnego i upadłościowego? [reklama-ads] W przypadku gdy dojdzie do złożenia w tym samym czasie wniosku o upadłość oraz wniosku sanacyjnego, co do zasady, postępowanie restrukturyzacyjne ma zawsze pierwszeństwo. Celem sanacji jest właśnie uniknięcie ogłoszenia upadłości, dlatego też sąd dąży, aby dłużnik miał najpierw szanse zawrzeć układ z wierzycielami. W wypadku złożenia obu wniosków jednocześnie, sądy przekazują tę informację między sobą bez obowiązku wnioskowania tego przez stronę zainteresowaną. Po przekazaniu informacji sąd gospodarczy wstrzyma procedury upadłościowe do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku sanacyjnego. [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. 2015 poz. 978).[/informacja]

Rower – jak się nim poruszać, aby nie otrzymać mandatu

Rower jest środkiem lokomocji dostępnym dla każdego. Osoby pełnoletnie nie potrzebują żadnych dokumentów potwierdzających ich umiejętności (prawo jazdy, karta rower), aby wsiąść na rower. Dzieci natomiast po skończeniu 10 lat mogą postarać się o wyrobienie karty rowerowej. Dokument ten wydaje nieodpłatnie dyrektor szkoły, po zakończeniu kuru i zdaniu egzaminu. Karta rowerowa jest ważna, aż do skończenia przez dziecko 18. roku życia. [reklama-ads] Do jazdy na rowerze należy przygotować się jeszcze przed jego użyciem Rower, aby był przygotowany do ruchu drogowego musi posiadać niezbędne elementy wyposażenia. Niezbędnym wyposażeniem każdego pojazdu są światła. W przypadku rowerzysty, światła te muszą być włączone podczas jazdy w czasie od zmierzchu do świtu, w warunkach złej widoczności, oraz w tunelu. Światło nie może być zamontowane powyżej 1,5 m ponad drogą (obowiązuje bezwzględny zakaz używania lamp czołowych montowanych na kasku lub bezpośrednio na głowie kierowcy). Pojazd cyklisty powinien być wyposażony w: lampkę przednią białą lub żółtą o świetle ciągłym lub migającym; światło tylne czerwone lub czerwony odblask. Co ważne, na stałe do roweru przymocowane musi być jedynie tylne czerwone światło odblaskowe. Inne wymagane lampy, jeżeli nie są wymagane (np. w czasie dnia) nie muszą być zamontowane. Poza światłami przepisy wymagają wyposażenia roweru w: co najmniej jeden sprawny hamulec; sygnalizator ostrzegawczy (np. dzwonek, trąbka rowerowa) o nieprzeraźliwym dźwięku. [rada] Najprawdopodobniej od 2019 roku rząd wprowadzi obowiązek jazdy na rowerze w kasku dla dzieci do ukończenia 14 roku życia.[/rada] [reklama-ads] Bezpieczna jazda, czyli jaka? Przepisy o ruchu drogowym zabraniają jazdy na rowerze bez trzymania rąk na kierownicy, czyli tzw. „jazdy bez trzymaki”. Kierownicę należy trzymać co najmniej jedną ręką (np. w czasie sygnalizowania skrętu). Co więcej rowerzysta obowiązany jest do stałego trzymania nóg na pedałach. Podczas jazdy nie wolno korzystać z absorbujących uwagę urządzeń elektronicznych. Możemy rozmawiać przez telefon wyłącznie za pomocą zestawu głośnomówiącego. Na rower z małym dzieckiem Rowerzyście wolno przewozić dziecko do lat 7 na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest przewożenia pociechy w specjalnym foteliku. Fotelik można zamontować z przodu, tj. między kierownicą a siodełkiem lub z tyłu, tj. na bagażniku. Drugim sposobem jest dołączenie do roweru przyczepki, w której można umieścić dziecko. Należy jednak pamiętać, że długość roweru z przyczepką nie może przekraczać 4 metrów. Co więcej przewożąc dziecko w przyczepce możemy korzystać jedynie ze ścieżki rowerowej lub jezdni. Jazda po chodniku jest zabroniona i zagrożona mandatem. Na rower po piwku Obowiązuje bezwzględny zakaz jazdy rowerem w stanie nietrzeźwości. Rowerzystów obowiązują takie same normy jak kierowców pojazdów mechanicznych. Zgodnie z definicją Kodeksu karnego, stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: [reklama-ads] stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo; obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Natomiast stan wskazujący na użycie alkoholu, zgodnie ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, to stan kiedy: stężenie alkoholu we krwi wynosi od 0,2‰ do 0,5‰ albo; obecność alkoholu w wydychanym powietrzu wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg w 1 dm3. Wsiadając na rower po pijaku ryzykujemy ukaraniem nas mandatem lub grzywną. Natomiast jeżeli w stanie nietrzeźwości spowodujemy wypadek, możemy zostać ukarani nawet karą pozbawienia wolności. W obecnym stanie prawnym jazda po alkoholu na rowerze nie jest jednoznaczna z utratą prawa jazdy. Jednakże jeżeli sąd uzna to za właściwe, może nam je odebrać. [uwaga]Czytaj też: Obowiązkowe wyposażenie auta[/uwaga] Gdzie możemy poruszać się rowerem? Na wstępie należy sobie przyswoić, że rowerzystów obowiązuje ściśle określona hierarchia dróg, którymi mogą się poruszać. Jeżeli istnieje wybór, pierwszym wyborem rowerzysty powinna być droga dla rowerów. Jeżeli jej nie ma, następną jest droga dla rowerów i pieszych. Kolejno wybieramy pobocze, a dopiero na końcu jezdnie. [reklama-ads] Jazda jezdnią jest możliwa wyłącznie w przypadku gdy wcześniej wymienione trasy są niedostępne. Trzeba więc pamiętać, że niebieski znak drogowy z białym rowerem nakazuje – a nie sugeruje – poruszanie się konkretnie częścią drogi. Droga rowerowa Jak to zostało wyżej wskazane, pierwszym możliwym wyborem powinna być zawsze droga rowerowa (czy też ścieżka rowerowa). Na ścieżki te nie mają wstępu pojazdy silnikowe, natomiast piesi tylko w przypadku gdy przy drodze nie ma chodnika lub pobocza. Na drodze przeznaczonej dla rowerzystów, to rowery mają pierwszeństwo. Wyjątek stanowią osoby niepełnosprawne, które poruszają się na wózkach po drogach dla rowerów – osoby te mają zawsze pierwszeństwo i należy na nich szczególnie uważać. Drogi łączone dla pieszych i rowerów, jak je rozpoznać? Coraz częściej w dużych miastach pojawiają się drogi łączone – dla pieszych i rowerzystów. Drogi te najczęściej oznaczone są znakiem łączonym „droga dla pieszych” i „droga dla rowerów”. Jeżeli symbole pieszego i roweru oddzielone są poziomą kreską, oznacza to, że jedni i drudzy mogą poruszać się na całej szerokości drogi. W tym wypadku zawsze to piesi mają pierwszeństwo i jadąc rowerem należy zachować ostrożność oraz nie rozpędzać się do znaczonych prędkości. [rada]Na drogach dla rowerów i dla pieszych, to piesi maja pierwszeństwo.[/rada] Jeśli natomiast symbole oddzielone są kreską pionową, oznacza to droga została podzielona na oddzielne ścieżki dla rowerów i pieszych. W takiej sytuacji każdy z uczestników powinien poruszać się po swojej stronie. [reklama-ads] Co, kiedy ścieżka rowerowa przebiega przez skrzyżowanie dla pojazdów mechanicznych? Kierowca samochodu (lub motocykla) zbliżający się do przejazdu dla rowerzystów (np. skręcając w ulicę przez którą przebiega ścieżka rowerowa) musi ustąpić pierwszeństwa rowerzystom znajdującym się na ścieżce. Analogicznie jak w przypadku pasów, na przejeździe dla rowerów kierowcom nie wolno wyprzedzać innych pojazdów. Jezdnia Kiedy nie ma ścieżki rowerowej, rowerzysta ma obowiązek poruszania się po poboczu drogi. Jeżeli owego pobocza również nie ma, cyklista może włączyć się do ruchu na jezdni. Jadąc po ulicy, należy trzymać się blisko prawej krawędzi pasa ruchu. Po zasygnalizowaniu chęci skrętu w lewo, możemy dopiero zjechać do osi jezdni. [rada]Aktualne przepisy pozwalają na jazdę dwóch rowerzystów obok siebie, o ile taka jazda nie utrudnia ruchu innym pojazdom.[/rada] Zorganizowane grupy kolarzy powinny natomiast pamiętać, że kolumna nie może posiadać więcej niż 15 rowerzystów. Samochody wyprzedzając rowerzystów muszą zachować odległość nie mniejszą niż 1 m. Nie wolno też wjeżdżać między jadące w kolumnie rowery. Rowerzyści z racji gabarytów swoich pojazdów, otrzymali znaczne przywileje w stosunku do kierujących pojazdami mechanicznymi. Cyklistom wolno wyprzedzać inne pojazdy z ich prawej strony. Co więcej cyklistom, o ile znajduje się stosowne wyłącznie (biały prostokątny znak z napisem „nie dotyczy” i symbolem roweru), wolno jeździć pod prąd na drogach jednokierunkowych. Chodnik [reklama-ads] Jazda po chodniku jest zakazana. Jednakże od tego zakazu istnieją wyjątki. Kodeks drogowy dopuszcza korzystanie z chodnika w przypadku kiedy: dorosłemu rowerzyście towarzyszy dziecko do 10 roku życia na własnym rowerze; jeśli na jezdni, wzdłuż której się porusza się rowerzysta dopuszczono prędkość większą niż 50 km na godzinę (znak ograniczenia wskazuje na prędkość wyższą niż 50). Dodatkowo chodnik musi być szeroki na co najmniej dwa metry; pogoda ogranicza widoczność (mgła) lub utrudnia poruszanie się (śnieg, deszcz). Przejście dla pieszych Jeżeli wzdłuż przejścia dla pieszych nie znajduje się wyznaczona ścieżka rowerowa, cyklista nie może przejeżdżać przez jezdnię. Korzystając z pasów rowerzysta powinien zsiąść z roweru i przeprowadzić pieszo pojazd na drugą stronę. Parkowanie roweru Chcąc zaparkować nasz dwukołowiec, możemy to zrobić na chodniku, o ile szerokość pozostawiona dla pieszych wynosi co najmniej 1,5 metra i nie utrudnia im ruchu (należy pamiętać o wózkach inwalidzkich i dziecięcych). [rada]Parkowanie na drogach rowerowych jest całkowicie zabronione.[/rada] [uwaga]Czytaj też: Usuwania pojazdów, których stan wskazuje na to, że nie są używane[/uwaga] Kary dla rowerzystów nie stosujących się do przepisów [reklama-ads] Podkreślenia wymaga fakt, że interwencji wobec naruszających przepisy mogą podejmować się nie tylko policjanci, ale także strażnicy miejscy. za brak uprawnień do kierowania rowerem grozi nam mandat w wysokości 100 zł. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że odpowiedzialności za wykroczenia nie ponoszą osoby, które nie ukończyły 17 lat – tak więc mandat grozi jedynie 17-latkom; za nieuzasadnioną jazdę rowerem po chodniku możemy otrzymać mandat w wysokości 50 zł; za przejazd rowerem po przejściu dla pieszych grozi mandat do 200 zł; za jazdę w stanie spożycia alkoholu (od 0,2‰ do 5‰) grozi mandat w kwocie od 300 zł do 500 zł; z kolei za jazdę w stanie nietrzeźwości (powyżej 0,5‰) mandat wyniesie bezwzględnie 500 zł; za brak przedniego światła pozycyjnego (po zmroku) i tylnego odblaskowego otrzymamy mandat w wysokości 50 zł; za brak przynajmniej jednego sprawnego hamulca i dzwonka zapłacimy karę 50 zł; za naruszenie obowiązku przewożenia dziecka do lat 7 na specjalnym siodełku grozi mandat 50 zł; za jazdę poza drogą dla rowerów lub wyznaczonym pasem dla rowerów, jeśli taki jest w kierunku jazdy kierowcy kara to 50 zł; za nieustąpienie miejsca pieszym na drodze dla rowerów i pieszych grozi mandat 50 zł; za nieopuszczenie śluzy rowerowej, kiedy zaistnieje możliwość kontynuowania jazdy w zamierzonym kierunku, otrzymamy mandat w wysokości 50 zł; za jazdę poza drogą dla rowerów lub wyznaczonym pasem dla rowerów, jeśli taki jest w kierunku jazdy kierowcy, otrzymamy karę 50 zł; za jazdę rowerem obok innego uczestnika ruchu utrudniającą poruszanie się innym uczestnikom ruchu, zostaniemy ukarani mandatem w wysokości 200 zł; za trzymanie telefonu komórkowego w ręce w czasie jazdy, otrzymamy karę w kwocie 200 zł; za czepianie się innych pojazdów podczas jazdy rowerem grozi mandat 100 zł; za zaparkowanie roweru w niedozwolonym miejscu - usuniecie roweru wynosi 100 zł, zaś każda doba przechowywania to 15 zł. [reklama-ads] [informacja]Podstawa prawna: ustawa z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (U.2017.0.1260). rozporządzenie ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (U. 2003 nr 32 poz. 262). ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U.2017.0.2204). ustawa z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz.U.2018.0.618). ustawa z dnia 26 października 1992 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U.2016.0.487).[/informacja]