Ustawodawca nie nałożył omawianego obowiązku na wszystkich podatników VAT. Split payment jest obowiązkowy jedynie przy fakturach na niektóre towary, i to powyżej 15.000 zł.

W innych wypadkach możliwość skorzystania z podzielnej płatności pozostawiono do wyboru nabywcy towarów lub usług. Nabywca może więc zapłacić sprzedawcy cenę brutto lub podzielić ją na dwie kwoty i przelać na dwa rachunku – rachunek bieżący oraz rachunek VAT.

Czym właściwie jest split payment?

Split payment został wprowadzony do ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako Ustawa o VAT). Mechanizm podzielnej płatności uregulowano w art. 108a–108d ustawy. Zgodnie z projektem nowelizacji, celem wprowadzonej instytucji jest walka z nadużyciami i oszustwami w podatku VAT w transakcjach wewnątrzkrajowych.

Zgodnie ze wspomnianymi przepisami, nabywca faktury będący podatnikiem VAT, ma możliwość zapłaty sprzedawcy ceny w dwóch częściach:

• kwoty netto – wpłacając ją na rachunek bankowy bieżący przedsiębiorcy;
• kwoty podatku VAT – wpłacając ją na wydzielone subkonto przedsiębiorcy, tzw. rachunek VAT.

Nabywca, korzystając ze split payment, nie musi rozdzielać płatności. Dokonuje jednego przelewu przy użyciu dedykowanego komunikatu przelewu wskazując numer faktury, numer NIP dostawcy, kwotę netto oraz kwotę VAT. System sam rozdziela przelew na dwa rachunki.

Rachunek VAT – czym jest?

Rachunek VAT stanowi szczególny rodzaj rachunku podatnika. Zadaniem owego rachunku jest gromadzenie kwot podatku należnego. Mimo iż kwoty te – do chwili wpłacenia ich Urzędowi Skarbowemu – stanowią własność przedsiębiorcy, to nie może on swobodnie nimi dysponować.

Zgodnie z art. 62b ust. 2 ustawy – Prawo bankowe, podatnik ma ograniczoną możliwość dysponowania środkami zgromadzonymi na specjalnym rachunku VAT. Może je wykorzystać na zapłatę podatku VAT bądź wpłacić na analogiczny rachunek VAT swojego kontrahenta w ramach opłacenia faktury.

Powyższe oznacza, że kwota podatku należnego pozostaje zablokowana na wydzielonym rachunku VAT. Podatnik może z niej skorzystać wyłącznie w oznaczonych przez prawo wypadkach.

Niestety jest to mechanizm nieidealny, gdyż zgromadzenie nadmiernej ilości środków pieniężnych na rachunku VAT, bez możliwości dysponowania nimi, może doprowadzić do problemów z płynnością finansową przedsiębiorcy.

Split payment – dla kogo jest obowiązkowy?

Split payment może być stosowany wyłącznie w odniesieniu do transakcji dokonywanych na rzecz innych czynnych podatników VAT i wyłącznie w związku z zapłatą za fakturę. Obowiązek zastosowania podzielnej płatności nie obejmuje wszystkich podatników. W większości wypadków to od płatnika faktury zależy czy wykorzystany będzie specjalny rachunek VAT.

Ustawa o VAT ustanawia jednak wypadki, kiedy rozliczenie między przedsiębiorcami musi odbyć się przy zastosowaniu split payment. Do powstania tego obowiązku konieczne jest spełnia się łącznie trzech przesłanek, tj.:

• sprzedawca i nabywca są czynnymi podatnikami VAT;
• wartość brutto całej faktury przekracza 15.000 zł;
• przynajmniej jedna pozycja na fakturze dotyczy towarów lub usług wrażliwych – określa je załącznik nr 15 do ustawy o VAT – w przypadku, gdy faktura zawiera pozycje również spoza załącznika nr 15 ustawy o VAT, split payment odnosi się tylko do ceny za towar lub usługę wrażliwą (pozycji z załącznika).

Omówiony obowiązek powstaje również w sytuacji nabywca będący podatnikiem VAT otrzyma fakturę z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”. Wówczas ma on obowiązek zapłacić wynikającą z niej należność w systemie split payment.

Przy korzystaniu z mechanizmu podzielnej płatności, nabywca opłacając fakturę musi wskazać:

• NIP dostawcy;
• kwotę podatku VAT (lub część kwoty);
• kwotę sprzedaży brutto (lub część kwoty);
• numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność.

Split payment – jakie są korzyści?

Jak zostało wskazane wyżej, mechanizm podzielnej płatności negatywnie wpływa na płynność finansową przedsiębiorcy. Jednakże posiada także te pozytywne korzyści, jak chociażby:

1. przyspiesza zwrot VAT – Urząd Skarbowy ma obowiązek dokonać zwrotu nadwyżki podatku VAT w ciągu 25 dni, bez możliwości przedłużenia terminu;
2. wyłącza podwyższone odsetki od zaległości w podatku VAT – ustawodawca wyłączył wobec stosujących split payment podwyższone odsetki za zaległości w podatku powstałe za okres, za który podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę podatku naliczonego, której 95% wynika z faktur, zapłaconych z zastosowaniem podzielonej płatności. Wyjątkiem są wypadki, gdy zaległość podatkowa przekracza dwukrotność podatku naliczonego;
3. „obniża” kwotę podatku – w sytuacji, gdy podatnik skorzysta z wcześniejszej zapłaty podatku z rachunku VAT, kwota zobowiązania będzie zmniejszona o kwotę obliczoną na podstawie zaproponowanego wzoru, uzależnioną od kwoty zobowiązania, stopy referencyjnej NBP oraz terminu, w jakim zobowiązanie zostanie uregulowane.

Sankcje za nie wywiązywania się z obowiązku podziału płatności

W przypadku niezastosowania podzielnej płatności mimo ustawowego obowiązku, płatnik faktury narażony jest na wysokie sankcje podatkowe oraz karno-skarbowe. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na art. 108a ust. 7 ustawy o VAT.

Zgodnie z tym przepisem w przypadku stwierdzenia, że podatnik dokonał płatności z naruszeniem obowiązku split payment, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność.

Przy czym w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.

Kolejno trzeba wskazać Kodeks karny skarbowy (dalej jako KKS). Zgodnie z w art. 57c §1 KKS podatnik, który wbrew obowiązkowi dokonuje płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Powyższe odpowiedzialność spoczywa także na podatniku, który wystawił fakturę bez oznaczenia „mechanizm podzielonej płatności”, mimo spełnienia przesłanek art. 108a ustawy o VAT. Odpowiedzialność tę reguluje art. 62 §1 KKS. Sprawcy grozi kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obie te kary łącznie.