Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza

Przyjęło się twierdzić, że jedynie praca na etacie zapewnia kobiecie bezpieczeństwo w przypadku ciąży oraz w okresie następnych kilku lat po urodzeniu. Jest w tym dużo prawdy, jednakże przedsiębiorcze matki również mogą liczyć na zasiłek macierzyński. Działalność gospodarcza wymusza jednak większą organizację życia prywatnego oraz sporą dozę planowania i przewidywania. Maki prowadzące firmę muszą zawczasu zadbać o to, aby w czasie ciąży i początku okresu wychowywania dziecka, mogły liczyć na odpowiednio wysoki zasiłek. Zasadą w tej kwestii jest, że im większe składki ZUS, tym wyższe kwoty zasiłku.
zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński jest uzależniony od składek na ubezpieczenie chorobowe. W przypadku pracowników etatowych pracodawca ma obowiązek opłacać ten rodzaj składki.

Przedsiębiorca ma wolny wybór, może opłacać składki i korzystać z świadczeń społecznych lub może z nich zrezygnować i wówczas, w czasie choroby lub innych zdarzeń wyłączających go aktywności zawodowej, nie otrzyma adekwatnej pomocy finansowej.

Co istotne, matka planująca ciążę lub zabezpieczająca się na taką możliwość, powinna zdecydować jak wysokie składki chce opłacać. Końcowo to od tej decyzji będą zależały jej „dochody” w czasie L4 w okresie ciąży oraz w czasie opieki nad nowonarodzonym dzieckiem.

Zasiłek macierzyński – kto ma do niego prawo?

Zasiłek macierzyński płatny przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przysługuje za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Na owe świadczenie mogą jednak liczyć wyłącznie ci przedsiębiorcy, którzy są objęci ubezpieczeniem chorobowym, tj. dobrowolnie opłacali składki na to ubezpieczenie.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje osobie, która w okresie ubezpieczenia chorobowego:

  • urodziła dziecko;
  • przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia lub 10. roku życia w przypadku dziecka, które ma odroczony obowiązek szkolny i wystąpiła do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie;
  • przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia lub 10. roku życia w przypadku dziecka, które ma odroczony obowiązek szkolny, na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej).

Przedsiębiorców nie obowiązuje okres wyczekiwania. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko. Wystarczy więc, aby kobieta przystąpiła do ubezpieczenia chorobowego przed dniem porodu (nawet jeden dzień przed).

Zasiłek macierzyński a okres trwania urlopu

Urlop macierzyński i rodzicielski jest świadczeniem mającym przede wszystkim zagwarantować matce dziecka potrzebny czas do rekonwalescencji i wypoczynku po ciąży i porodzie, a także dać czas na odchowanie nowonarodzonego dziecka.

Urlop macierzyński jest urlopem obligatoryjnym, z którego musi skorzystać każda pracująca (również prowadząca działalność) matka po urodzeniu dziecka. Urlop ten może być wykorzystany już w trakcie ciąży, w okresie do sześciu tygodni przed przewidywaną datą porodu.

Skorzystanie z tego uprawnienia proporcjonalnie skraca czas urlopu po porodzie. „Przymusowy” okres rekonwalescencyjny trwa 14 tygodni, w tym czasie matka nie może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego.

Po tym okresie pracownica może zrezygnować ze świadczenia przekazując pozostałą część urlopu pracującemu ojcu dziecka. Ojciec dziecka będzie otrzymywał zasiłek macierzyński, o ile opłacał składki chorobowe (w przypadku umowy o pracę składki te są opłacane obowiązkowo przez pracodawcę).

Przedsiębiorcza matka ma prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego w takim samym zakresie czasowym jak pracownik etatowy. Jest to odpowiednio:

  • 20 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
  • 31 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci;
  • 33 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie trojga dzieci;
  • 35 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie czworga dzieci;
  • 37 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie pięciorga i więcej dzieci.

Po okresie urlopu macierzyńskiego przedsiębiorcom przysługuje urlop rodzicielski, przez który mogą oni w dalszym ciągu pobierać zasiłek macierzyński. Urlop rodzicielki trwa:

  • 32 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, lub
  • 34 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci.

Przykład:

W przypadku urodzenia jednego dziecka, matka prowadząca działalność gospodarczą, może pobierać zasiłek łącznie przez 52 tygodnie.

W przypadku trojaczków będzie to już 67 tygodnie.

Warto wskazać, iż wysokość zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego zależy od momentu złożenia deklaracji w przedmiocie chęci skorzystania z urlopów:

  • jeżeli w ciągu 21 dni od porodu matka złoży do ZUS deklarację chęci skorzystania od razu z zasiłku przez okres 52 tygodni (urlop macierzyński i rodzicielski) zasiłek będzie wypłacany w wysokości 80% podstawy;
  • z kolei jeżeli w wyżej wskazanym okresie deklaracja ta nie zostanie złożona, to przez okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego kobieta będzie otrzymywać zasiłek w wysokości 100% podstawy, zaś przez okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego zasiłek będzie wynosić 60% podstawy.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego – jak go wyliczyć?

Tutaj dochodzimy do najważniejszej kwestii – wysokości zasiłku. Kwota otrzymywana z ZUS zależy od wysokości opłacanych składek, tj. od zadeklarowanej podstawy, od której oblicza się składki, w okresie ostatnich 12 miesięcy przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego. Jeżeli jednak przed porodem (ew. przyjęciem dziecka) składki były opłacane krócej aniżeli 12 miesięcy, zasiłek macierzyński zostanie obliczony na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych, za które było płacone ubezpieczenie.

Oznacza to, że jednorazowe podniesienie składki chorobowej nie będzie miało tak istotnego wpływu na wzrostu zasiłku macierzyńskiego. Aby otrzymać wysoki zasiłek, należy odprowadzać składkę chorobową w wyższej wysokości przez pełne 12 miesięcy.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2021 roku nie może być niższa niż 3.155,40 zł. Wylicza się ją jako 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w roku 2021 wynosi 5.259 zł.

Im wyższe składki, tym adekwatnie wyższa podstawa wymiaru do ustalenia zasiłku. W regulowaniu wysokości składek istnieje jednak ograniczenie – zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Oznacza to, ze maksymalna miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe w 2021 roku wynosi 13.147,50 zł.

Przedsiębiorcy, których kwota zasiłku macierzyńskiego w skali miesiąca, pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, jest niższa od 1.000 zł (kwoty świadczenia rodzicielskiego), otrzymają podwyższenie świadczeń do 1.000 zł miesięcznie.

Przedsiębiorca opłacający preferencyjne składki, tj. tzw. mały ZUS oraz mały ZUS plus musi liczyć się z niższą podstawą naliczania zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego. W praktyce oznacza to otrzymywanie minimalnej kwoty 1.000 zł.

Co jeżeli zasiłek macierzyński zaczął być pobierany przez upływem 12 miesięcy?

W przypadku zaistnienia niezdolności do pracy przed upływem 12 miesięcy ubezpieczenia, przy wyższej niż minimalna podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, podstawę tę stanowi suma:

  • przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składek, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
  • kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy. 

Przykład:

Przedsiębiorcza matka, zaszła w ciąże po 3 miesiącach od rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Przez ten okres opłacała składki na ubezpieczenie chorobowe od zadeklarowanej kwoty 8.000 zł. Minimalna podstawa wymiaru składek w 2021 roku to 3.155,40 zł.

Krok 1 – wyliczenie najniższej przeciętnej podstawy:

3155,40 – 3155,40 x 13,71%  = 2722,80 zł

[reklama-ads]

Krok 2 – wyliczenie nadwyżki z tytułu opłacania składek:

8000 zł – 3155,40 = 4844,60

4844,60 – 4.844,60 x 13,71% = 4180,41

Iloczyn 1/12 kwoty nadwyżki i miesięcy podlegania ubezpieczeniu:

(4180,41 / 12) x 3 = 1045,10

[reklama-ads]

Krok 3 – wyliczenie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego:

2722,80 + 1045,10 = 3767,9

100% podstawy wymiaru wynosi 3.767,90 zł.

W przypadku łącznego pobierania zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego:

3.767,90 zł x 80% = 3014,32

80% podstawy wymiaru wynosi 3.014,32 zł.

[reklama-ads]

Krok 4 – wyliczenie kwoty zasiłku:

Po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 17%, zasiłek macierzyński będzie wynosił 2.501,88zł.

Jak starać się o zasiłek macierzyński?

Chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego należy zgłosić do ZUS, składając stosowne dokumenty. ZUS w przeciągu 30 dni od stwierdzenia uprawnień do zasiłku wypłaca świadczenie.

Jeśli ZUS zdecyduje się wszcząć postępowanie wyjaśniające wobec ubezpieczonej matki, na czas trwania tego procesu, wypłata zasiłku może zostać wstrzymana (w praktyce dzieje się tak w 99% przypadków).

Do wypłaty dojdzie dopiero po tym, gdy ZUS wyda pozytywną decyzję w sprawie. ZUS oprócz zakwestionowania samego prawa do świadczenia, może nie zgodzić się na wypłatę danej wysokości zasiłku. Wtedy obniży jego wysokość do kwoty przez siebie uznanej . W takim wypadku należy złożyć odwołanie od decyzji organu do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Prowadzenie działalności w czasie zasiłku – czy to legalne?

Jak najbardziej. Kobieta przebywająca na urlopie macierzyńskich i rodzicielskim ma w dalszym ciągu może prowadzić działalność gospodarczą. Wówczas podlega jedynie obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności. Nie ma natomiast obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne i rentowe.

Jeżeli otrzymywany zasiłek macierzyński nie przekracza 1.000 zł miesięcznie, opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne nie jest obowiązkowe.

Co jeżeli przedsiębiorca nie opłacał składki chorobowej?

Jeżeli przedsiębiorca nie opłacał składki chorobowej, nie otrzyma zasiłku macierzyńskiego. Jednakże dla matki, która nie pobiera zasiłku macierzyńskiego, przewidziane jest świadczenie rodzicielskie w wysokości 1.000 zł miesięcznie.

Jest ono płatne przez 52 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka. W przypadku urodzenia wieloraczków albo przysposobienia lub objęcia opieką więcej niż jednego dziecka okres ten wynosi do 71 tygodni (analogicznie jak przy urlopie macierzyńskim i rodzicielskim).

Wniosek o przyznanie świadczenia należy złożyć w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, właściwym dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy. Czas to wynosi trzy miesiące od daty urodzenia dziecka.

Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje matce, jeżeli ojciec dziecka otrzymuje zasiłek macierzyński.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320).
  • ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423).
  • ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870).
Żaneta Pilarska-Czeluśniak
Żaneta Pilarska-Czeluśniak
Dziennikarz i redaktor, od lat związana z branżą prawniczą i finansową.

więcej porad

Zasiłek opiekuńczy – komu i w jakim wymiarze przysługuje?

Zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem „celowym”. Można go wykorzystać wyłącznie w sytuacji, gdy rodzic nie ma możliwości pozostawienia dziecka z innym dorosłym członkiem rodziny. Powyższe nie dotyczy przypadków, gdy opieka sprawowana jest nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. Kto ma prawo do świadczenia? Jaki jest jego wymiar? Czy z zasiłku może skorzystać oboje rodziców? Na te pytania odpowiemy w artykule. [reklama-ads] Zasiłek opiekuńczy – komu przysługuje? Zasiłek opiekuńczy, zgodnie z art. 32 i in. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jest świadczeniem przeznaczonym dla pracujących rodziców, mającym na celu rekompensatę utraconych zarobków, w czasie urlopu spowodowanego koniecznością opieki nad zdrowym lub chorym dzieckiem bądź innym chorym członkiem rodziny. Osoba chcąca skorzystać z zasiłku musi podlegać ubezpieczeniu chorobowemu. Z zasiłku opiekuńczego korzystają nie tylko opiekunowie chorych dzieci. Niejednokrotnie świadczenie wykorzystywane jest do opieki nad chorym małżonkiem lub rodzicem. Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad: [reklama-ads] dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku: nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem; porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki; pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne; chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat; chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat; dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku: porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki, pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne; innym chorym członkiem rodziny – chodzi tu o małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. [reklama-ads] [rada]Zgodnie z ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.[/rada] Jak jest wymiar zasiłku? Wymiar zasiłku opiekuńczego jest uzależniony od osoby, nad którą ubezpieczony sprawuje opiekę: w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 z tytułu porodu lub choroby współmałżonka albo jego pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej zasiłek opiekuńczy wynosi 60 dni w roku kalendarzowym. w przypadku sprawowania opieki nad małżonkiem jako członkiem rodziny zasiłek wynosi 14 dni w roku kalendarzowym. w przypadku sprawowania opieki nad chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności rodziny zasiłek wynosi 30 dni w roku kalendarzowym. [rada]Do obliczenia wymiaru zasiłku wlicza się następujące po sobie dni kalendarzowe, a nie tylko dni robocze.[/rada] W przypadku wystąpienia zbiegu opieki nad dzieckiem i innym członkiem rodziny łączny wymiar pobieranego zasiłku nie może przekraczać 60 dni w roku. Niewykorzystane dni świadczenia nie przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. [uwaga]Czytaj też: Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza[/uwaga] Zasiłek opiekuńczy – kiedy nie przysługuje? [reklama-ads] Warunkiem uzyskania zasiłku opiekuńczego jest brak innej osoby w gospodarstwie domowym, która byłaby zdolna do sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Biorąc to pod uwagę, w pierwszej kolejności należy więc wytłumaczyć: czym jest owa „inna osoba” przebywająca w gospodarstwie domowym. W pojęciu „innej osoby” mieszczą się członkowie rodziny, tj. rodzice, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo, pod warunkiem że są zdolni do sprawowania opieki nad małoletnim. Za osoby niezdolne do sprawowania opieki uznaje się osoby całkowicie niezdolne do pracy lub niezdolne do samodzielnej egzystencji. Tak więc fakt przebywania innego dorosłego domownika zdolnego do sprawowania opieki wyłącza możliwość skorzystania ze świadczenia. Kolejnym wyłącznie jest otrzymywanie przez ubezpieczonego wynagrodzenia w czasie, kiedy sprawuje on opiekę nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Prawo do zasiłku jest wyłączone również w przypadku tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności przez ubezpieczonego, za wyjątkiem sytuacji, w której prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. Prawo do zasiłku traci również ubezpieczony, który w czasie pobierania zasiłku opiekuńczego wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Warte podkreślenia jest to, że ubezpieczony traci owe uprawnienie za cały okres pobierania zasiłku, nawet jeżeli wykonywał pracę zarobkową jedynie przez 1 dzień. [reklama-ads] System pracy zmianowej rodziców a zasiłek opiekuńczy Rodzice aktywni zawodowo często decydują się na pracę zmianową, właśnie w celu przemiennej opieki nad dzieckiem. Takim opiekunom również przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego. Jednakże jego wymiar lub sposób wyliczania może być inny niż ten „standardowy”. Prawo do świadczenia przysługuje na równi matce i ojcu małoletniego, jednakże świadczenie wypłacane jest wyłącznie jednemu z nich. Zasiłek otrzymuje rodzic, który wystąpi z wnioskiem o przyznanie zasiłku. Przy obliczaniu zasiłku opiekuńczego w sytuacji pracy zmianowej opiekunów, należy porównywać godziny pracy rodziców przypadające na okres choroby dziecka. Jeśli w czasie sprawowania osobistej opieki przypadają dni wolne od pracy, to zasiłek przysługuje również za te dni. Przy obliczaniu wymiaru świadczenia należy stosować zasady, zgodnie z którymi, jeśli jedno z opiekunów bądź oboje pracują w systemie zmianowym, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje za okres sprawowania opieki nad małoletnim, gdy: rodzice pracują na tych samych zmianach, np. w godzinach od 9 do 17;  rodzice pracują na różnych zmianach, ale godziny pracy częściowo się pokrywają, np. pierwszy z rodziców pracuje w godzinach od 9 do 17, drugi od 15 do 23; rodzice pracują na różnych zmianach, a godziny ich pracy nie pokrywają się, ale chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku długiego czasu niezbędnego na dojazd do pracy i z powrotem opiekunów, np. pierwszy z rodziców pracuje w godzinach od 9 do 17, drugi od 17 do 23, lecz oboje mają 30 min drogi do pracy i z pracy. [reklama-ads] [rada]Powyższe nie obowiązuje, gdy rodzice pracują w systemie zmianowym, lecz sprawują opiekę nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2. W takim przypadku prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje jednemu z opiekunów, nawet jeżeli zmiany pracy się ze sobą nie pokrywają. [/rada] Dodatkowo zasiłek zostaje przyznawany również, kiedy jeden z rodziców albo oboje pracują w systemie zmianowym, a ich zmiany się nie pokrywają, lecz jedno z nich z powodu choroby, przebywania w szpitalu lub ciąży i nie ma realnych możliwości sprawowania opieki nad małoletnim.  [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. - o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870).[/informacja] [reklama-ads]

Handel rzeczami używanymi – skutki podatkowe

Na aukcjach internetowych możemy znaleźć oferty nie tylko na rzeczy „prywatne”, ale również na produkty powystawowe czy pochodzące ze zwrotów. Sprzedaż tych towarów możemy zakwalifikować jako handel rzeczami używanymi. Aby nie narazić się fiskusowi warto wiedzieć, kiedy rzeczona sprzedaż rodzi obowiązki podatkowe. Kiedy należy zapłacić podatek dochodowy, a kiedy VAT? O tym poniżej. [reklama-ads] Handel rzeczami używanymi - kiedy sprzedaż prywatna, a kiedy w ramach działalności gospodarczej? Nie trzeba być wpisanym do rejestru przedsiębiorców, aby urząd skarbowy uznał danego sprzedawcę za przedsiębiorcę. To, kiedy mamy do czynienia z działalnością gospodarczą określa art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT). Przepis ten mówi, iż pozarolniczą działalnością gospodarczą jest działalność handlowa prowadzona w sposób ciągły, zorganizowany oraz w celach zarobkowych. Spełnienie tych przesłanek sprawia, że sprzedawca z konsumenta staje się przedsiębiorcą (rejestracja firmy nie ma znaczenia). W przypadku, gdy handel na aukcjach internetowych rzeczy używanych ma charakter incydentalny i sporadyczny, będzie to sprzedaż prywatna. Jeżeli jednak sprzedawca posiada w ofercie szereg towarów, a ich zakup był dokonany w celu dalszej odsprzedaży (rzecz nie była używana do realizacji własnych potrzeb), musi się on liczyć z obowiązkiem zarejestrowania działalności, opłacania składek ZUS oraz podatków.   [rada]Nie liczba transakcji, lecz charakter sprzedaży ma zasadnicze znaczenie w ocenie tego, czy sprzedający pozostaje osobą prywatną, czy przedsiębiorcą. Np. jeżeli dochodzi do wyzbycia się przedmiotów z majątku osobistego (dużej ilości używanych rzeczy), lecz czynność ta nie wykazuje cech działalności gospodarczej, to nie będziemy mieli do czynienia z działalnością gospodarczą.[/rada] [reklama-ads] Prywatny handel rzeczami używanymi – kiedy powstaje obowiązek podatkowy? Handel rzeczami używanymi należy zakwalifikować jako przychody osiągane poza działalnością gospodarczą ze sprzedaży składników majątku ruchomego. Mówi o tym art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o PIT. Wysokość tego przychodu określa się jako wartość wyrażoną w cenie wskazanej w umowie, pomniejszoną o koszty odpłatnego zbycia. Nie każda sprzedaż rzeczy ruchomych będzie rodziła obowiązek podatkowy. Ustawa bowiem ustanawia limit czasowy. Handel towarami używanymi będzie generowało podatek dochodowy jedynie, gdy będzie miał miejsce przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiła transakcja. Oznacza to, że wyzbycie się rzeczy po półrocznym jej „leżakowaniu” w domu zwalnia z podatku dochodowego. [pomoc]Przykład: Pan Jan nabył (jako konsument) smartfon w dniu 4 marca 2020 roku. Telefon nie spełniał oczekiwań Pana Jana, więc zdecydował się go odsprzedać. Pan Jan sprzedał telefon w dniu 15 września 2020 roku – termin półroczny liczy się od końca miesiąca, w którym nastąpiła transakcja - w tym przypadku termin nie minął. Pan Jan będzie musiał zapłacić podatek dochodowy; Pan Jan sprzedał telefon w dniu 1 października 2020 roku - w tej sytuacji termin półroczny został odczekany, przez co Pan Jan został zwolniony z obowiązku podatkowego. [/pomoc] Czy sprzedaż rzeczy używanych wymaga umowy pisemnej? [reklama-ads] Sprzedaż, w każdym wypadku, dochodzi do skutku w ramach czynności prawnej zwanej umową sprzedaży. Dla transakcji, której przedmiotem jest sprzedaż rzeczy ruchomych używanych, prawo nie przewiduje żadnej szczególnej formy. Może się ona przybrać formę pisemną, ustną czy nawet dorozumianą (prosta wymiana gotówki za rzecz). Przy bardziej wartościowych przedmiotach warto jednak spisać umowę dla celów dowodowych – może być przydatna przy dochodzeniu roszczeń np. z rękojmi.   Podstawa opodatkowania Jak zostało wskazane wyżej, sprzedaż rzeczy w ciągu pół roku od jej zakupu podlega opodatkowaniu. Jak jednak wyliczyć podstawę opodatkowania?  Podstawą ustalenia wysokości przychodu jest cena określona w umowie pomniejszona o koszty zbycia rzeczy (np. wydatki poniesiona na ogłoszenia internetowe). Jak wskazuje sama nazwa, podatek liczony jest od dochodu (przychód minus koszty). Oznacza to, że nie cena będzie wyznaczała podstawę, a różnica między przychodem uzyskanym ze sprzedaży rzeczy (ceną sprzedaży) a kosztem jej nabycia (ceną zakupu i in.), pomniejszonym o nakłady dokonane w czasie posiadania rzeczy. Koszt nabycia to kwota należna zbywcy rzeczy oraz koszty związane z jej zakupem np. usługa transportowa. Z kolei do kategorii nakładów poniesionych w trakcie posiadania rzeczy zaliczymy wydatki związane z  ulepszeniem lub renowacją rzeczy, tj. tylko takie koszty, które miały wpływ na zwiększenie jej wartości. Może to być np. renowacja mebli, wymiana części w sprzęcie RTV/AGD, zakup oprogramowania do sprzętu elektronicznego. Zaliczeniu nie podlegają z kolei wydatki związane z bieżącym użytkowaniem rzeczy (np. naprawa). [reklama-ads] [rada]Dochód podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Ustawa o PIT nie wymaga jednak, aby podatek został zapłacony już w trakcie roku podatkowego, w którym doszło do sprzedaży. Po zakończeniu roku podatkowego, w którym sprzedano rzecz, należy go rozliczyć w rocznym zeznaniu podatkowym. Rozlicza się go wraz z innymi dochodami opodatkowanymi według skali podatkowej (np. dochodami z pracy, czy z umów zleceń).[/rada] Konsekwencje zaniżenia cena Konstrukcja prawa podatkowego rodzi pokusę zaniżania ceny przedmiotu na umowie. Takie nieuczciwe działanie może się jednak okazać nieopłacalne. Jeżeli cena zapisana w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej rzeczy, a różnica ta nie wynika np. z wysokiego zużycia rzeczy czy jej uszkodzenia, organ podatkowy ma prawo do określenia wartości rynkowej takiego przedmiotu. Organ ustala podstawę opodatkowania, biorąc pod uwagę ceny rynkowe podobnych rzeczy z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca sprzedaży. Jeżeli organ dojdzie do przekonania, że cena umowna została zaniżona, podatnika będzie musiał wyrównać różnicę w podatku oraz zapłacić odsetki. Handel rzeczami używanymi w ramach działalności gospodarczej Handel rzeczami używanymi, powystawowymi, pochodzącymi ze zwrotów czy z innych aukcji, tworzy obowiązek podatkowy, zarówno po stronie podatku dochodowego, jak i podatku od towarów i usług. Podatek dochodowy [reklama-ads] W kwestii podatku dochodowego przedsiębiorca może rozliczać się na zasadach ogólnych (17% i 32% od dochodu), lecz może także skorzystać z ryczałtu ewidencjonowanego. W ramach ryczałtu podatnik zapłaci podatek od przychodu (nie dochodu), lecz nie ma możliwości pomniejszania podatku o koszty jego uzyskania. W przypadku handlu towarami używanymi obowiązuje podatek 3%, liczony od przychodu. W zależności od wielkości naliczanej marży ryczałt może okazać się bardziej opłacalnym wyborem. Więcej na ten temat pisaliśmy tutaj: Ryczałt ewidencjonowany – czym jest i kiedy się opłaca? Co z podatkiem VAT? Przedsiębiorcę obowiązuje również podatek od towarów i usług, tj. VAT. W przypadku sprzedaży rzeczy używanych mamy do czynienia z procedurą naliczania tzw. VAT-marża. Co do zasady podatek VAT nalicza się od pełnej wartości sprzedawanych towarów i usług. Przy VAT-marża opodatkowaniu podlega wyłącznie nadwyżka stanowiąca różnicę między kwotą całkowitą  zapłaconą przez nabywcę towaru (ceną sprzedaży), a kwotą nabycia (ceną zakupu) pomniejszoną o wartość podatku. Obowiązuje stawka 23%, liczonego od zysku brutto. VAT-marża podlegają ruchome dobra materialne nadające się do dalszego użytku w ich aktualnym stanie lub po naprawie, z wyjątkiem: antyków; dzieł sztuki; przedmiotów kolekcjonerskich; metali szlachetnych; kamieni szlachetnych. [rada] Procedura VAT-marża nie jest obligatoryjna. Podatnik może rozliczać się ze standardowego podatku VAT (od ceny towaru). [/rada] [reklama-ads] Korzystając z omawianej uproszczonej formy opodatkowania, VAT nie ma możliwości odliczenia podatku VAT u kupującego, brak jest też możliwości odliczenia podatku VAT u sprzedającego od kosztów dotyczących usługi. [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1426). ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2021 r. poz. 685). [/informacja] Podobne wzory pism: Odstąpienie od umowy sprzedaży – pozew z tytułu rękojmi Reklamacja towaru – wzór Aneks do umowy kupna sprzedaży wzór