Co do zasady, każda nieruchomość posiada księgę wieczystą, w której zawarte są wszelkie dane na temat umiejscowienia nieruchomości, jej cech, prawa własności, obciążeń prawnych na rzecz podmiotów trzecich oraz hipotek. Z racji tego, że wszelkie zmiany zachodzące w stosunku do nieruchomości powinien zgłaszać jej aktualny właściciel, niejednokrotnie dochodzi do wprowadzenia błędnych zmian lub niewprowadzenia ich w ogóle. Ustawodawca świadomy tego problemu uregulował instytucję zabezpieczającą osoby trzecie przed ponoszeniem negatywnych konsekwencji niesumiennych właścicieli nieruchomości. Tą instytucją jest rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej.
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych ma swoje zastosowanie w przypadkach, gdy rzeczywisty stan faktyczny i prawny nieruchomości różni się od stanu ujawnionego w księdze.
Dzięki rękojmi wszelkie zachowanie osoby trzeciej dokonywane z uwzględnieniem treści księgi wieczystej, poczytuje się jako wykonane w dobrej wierze. Rękojmia przede wszystkim ma na celu ochronę nabywców praw rzeczowych i uprawnionych z praw rzeczowych, którzy działają w zaufaniu do treści księgi wieczystej.
Rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej – czym jest dokładnie?
Rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej wprowadzona została w przepisie art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dajek UKW). Rękojmia ma za zadanie przede wszystkim wzmocnienie znaczenia ksiąg wieczystych oraz chronić prawa osób, które dokonują czynności prawnych mających za przedmiot własność lub inne prawo rzeczowe na nieruchomości.
Wraz z zasadą rękojmi wprowadzona została zasada wyższości stanu prawnego zawartego w księdze wieczystej nad faktycznym stanem prawnym nieruchomości.
Rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Właściciel nieruchomości nie może uwolnić się od następstw czynności podmiotów trzecich, które działały w zaufaniu do księgi, nawet jeśli informacje ujawnione w księdze były nieaktualne lub nieprawdziwe. Rozporządzenie prawem wpisanym do księgi będzie skuteczne, nawet jeśli w jego wyniku właściciel nieruchomości zostanie pokrzywdzony.
Przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece nie mają zastosowania do rozporządzeń własności dokonanych przed dniem pierwszego stycznia 1983 roku. Do wszelkich rozporządzeń mających miejsce przed podaną datą zastosowanie ma dekret z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe.
Rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej – kiedy zadziała?
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych zadziała wówczas, gdy spełnione zostaną jednocześnie cztery warunki, tj.:
- stan prawny nieruchomości wynikający z księgi wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym;
- dokonana została czynność prawna z osobą nieuprawnioną do rozporządzania danym prawem rzeczowym;
- na podstawie tej czynności nabywca uzyskał prawo rzeczowe (np. własność nieruchomości, służebność);
- czynność prawna jest ważna i na podstawie tej czynności nabywca uzyskał prawo własności lub inne prawo rzeczowe na nieruchomości.
Należy jednak pamiętać, że w sytuacji, gdy czynność prawna dokonana z osobą nieuprawnioną do rozporządzenia prawem własności lub innym prawem rzeczowym będzie miała charakter nieodpłatny, lub czynność taka zostanie dokonana w złej wierze (nabywca wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym lub z łatwością mógł się o tym dowiedzieć), rękojmia nie ma zastosowania.
Dodatkowo zgodnie z art. 7 UKW, rękojmia nie działa przeciwko:
- prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu;
- prawu dożywocia;
- służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej;
- służebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia;
- służebnościom przesyłu.
Z kolei zgodnie z art. 8 UKW rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłącza:
- wzmianka o wniosku (np. o wpisanie prawa własności);
- wzmianka o skardze na orzeczenie referendarza sądowego;
- wzmianka o apelacji;
- wzmianka o kasacji;
- ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości.
Rozporządzanie nieruchomością przez osobę niebędącą właścicielem
Sprzedaż nieruchomości przez osobę wpisaną do księgi wieczystej, która w rzeczywistości nie jest jej właścicielem jest możliwe, a w praktyce nie jest wcale takie rzadkie.
Do tego typu rozporządzeń dochodzi najczęściej w sytuacji, gdy nieuprawnionym jest współwłaściciel nieruchomości, który wpisany jest w księdze jako jedyny właściciel lub wierzyciel hipoteczny, którego hipotekę wpisano do księgi mimo braku tytułu prawnego.
Aby w powyższych przypadkach rozporządzenie nieruchomością mogło skorzystać z rękojmi wiary publicznej, to czynność prawna dokonana wobec nieruchomości musi być ważna. Rękojmia nie aktywuje się w przypadku czynności nieważnych. Tak więc jeśli czynność rozporządzająca nie posiada wad prawnych, a nabywca działa w dobrej wierze rękojmia ma zawsze zastosowanie.
Przez
nieważność czynności prawnej rozumie się nieważność z mocy ustawy oraz nieważność spowodowaną unieważnieniem czynności prawnej na podstawie wykonania przez stronę tej czynności prawa podmiotowego kształtującego.
Nieważna będzie m.in. sprzedaż nieruchomości przez osobę, która podaje się za osobę wpisaną w księdze jako właściciel lub uprawniony z tytułu innego prawa rzeczowego do nieruchomości.
Rękojmia a nieruchomość nie posiadająca księgi wieczystej
Co, gdy nieruchomość nie posiada księgi wieczystej? Czy nabywca prawa do nieruchomości może korzystać z rękojmi wiary publicznej? Orzecznictwo wprost wskazuje, że przepis art. 5 UKW odsyła do stanu prawnego ujawnionego w księdze.
Jeśli więc dla danej nieruchomości nie jest prowadzona księga wieczysta, rękojmia nie znajduje zastosowania, a badanie jej przesłanek jest bezprzedmiotowe. Rękojmia nie działa również w sytuacji, gdy dla jednej nieruchomości założone zostały dwie księgi wieczyste, w których wpisani są różni właściciele. Nie działa tu zasada pierwszeństwa – obie księgi są nieważne.
Wyrok Sądy Najwyższego z dnia 16 listopada 1999 roku (sygn. akt: II CKN 621/98):
„jeżeli dla nieruchomości będącej przedmiotem czynności prawnej, o której mowa w art. 5 KWU, nie jest wprawdzie prowadzona księga wieczysta, lecz istnieje zbiór dokumentów, to rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa. Co prawda, złożenie dokumentów do zbioru na podstawie postanowienia sądu rejonowego ma wszelkie skutki wpisu w księdze wieczystej, ale z wyjątkiem przewidzianym w przepisach o rękojmi. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych działa wyłącznie w odniesieniu do wpisów istniejących w księdze, a nie w odniesieniu do danych ujawnionych w zbiorze dokumentów.”
Podstawa prawna:
ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2019 r. poz. 2204).
więcej porad
Brak ubezpieczenia OC – czy każda polisa przedłuża się automatycznie?
Sam brak ubezpieczenia OC dla samochodu dopuszczonego do ruchu stanowi złamanie prawa i wiąże się z konsekwencjami finansowymi. Sytuacja pogarsza się, kiedy kierowca spowoduje kolizję samochodem nieposiadającym polisy.
[reklama-ads]
Wówczas oprócz kary administracyjnej, zobowiązany będzie do poniesienia całości kosztów odszkodowania z własnej kieszeni. Sprawdź, kiedy ubezpieczenie OC nie zostanie przedłużone oraz co wówczas może grozić posiadaczowi pojazdu.
Brak ubezpieczenia OC – tylko w wyjątkowych sytuacjach
Zasadą jest, iż ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zostaje przedłużane automatycznie przez towarzystwa ubezpieczeniowe.
Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (dalej jako ustawa ubezpieczeniowa), jeśli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy.
Ubezpieczyciel ma obowiązek na 14 dni przed końcem obowiązywania polisy poinformować klienta o zbliżającym się końcu umowy i przedstawiać ofertę na kolejny okres. Jeżeli klient zapomni i nie zgłosi się do ubezpieczyciela po nową umowę, ubezpieczyciel przedłuży polisę.
[reklama-ads]
Oczywiście nie oznacza to, że posiadacz pojazdu otrzymuje polisę za darmo. Towarzystwo ma prawo domagać się zapłaty za cały okres obowiązywania ubezpieczenia, nawet jeżeli nie otrzyma potwierdzenia chęci zawarcia nowej umowy.
Jeżeli właściciel samochodu chce zmienić dotychczasową polisę, powinien najpóźniej na jeden dzień przed wygaśnięciem starej, złożyć wypowiedzenie umowy. Wypowiedzenie ubezpieczenia już po rozpoczęciu się nowego okresu ubezpieczeniowego będzie wiązało się z obowiązkiem zapłacenia za ochronę OC odpowiednio do ilości dni działania przedłużonej polisy.
Wypowiedzenie dotychczasowej polisy wiąże się z obowiązkiem wykupienia nowej. Nie może dojść do sytuacji, kiedy pojazd (nawet nie używany) nie posiadałby aktualnego ubezpieczenia. Najlepszym rozwiązaniem jest w pierwszej kolejności zawrzeć nową polisę, a dopiero następnie wypowiedzieć wcześniejszą.
[uwaga]Czytaj też: Ubezpieczenie osobowe – wzór umowy[/uwaga]
Kiedy polisa nie zostaje przedłużona?
[reklama-ads]
Jak zostało wspomniane we wcześniejszym akapicie, brak wypowiedzenia dotychczasowej umowy ubezpieczenia oznacza zgodę na przedłużenie polisy. Stanie się tak o ile składka za mijający okres została uregulowana w całości.
Brak opłacenia składki ubezpieczeniowej oznacza więc, że TU nie ma obowiązku przedłużania polisy. W takim wypadku, ubezpieczenie wygasa z dniem oznaczonym w umowie ubezpieczeniowej.
Nie tylko nieopłacenie składki OC będzie się wiązało z wygaśnięciem polisy. W przypadku zakupu nowego pojazdu (nowego dla właściciela, może to być także samochód używany), właściciel otrzymuje od sprzedającego polisę OC.
Jeżeli ani sprzedawca, ani kupujący jej nie wypowie, będzie ona ważna do końca czasu trwania umowy ubezpieczenia. Jednakże tutaj nie przedłuży się ona automatycznie. Nowy właściciel musi zawrzeć nową umowę.
Automatyczne przedłużanie nie dotyczy także krótkoterminowych ubezpieczeń OC. Polisa krótkoterminowa, zwana także ubezpieczeniem komisowym, jest przeznaczona dla właścicieli pojazdów zarejestrowanych na okres czasowy, pojazdów zarejestrowanych za granicą i przewożonych na terytorium Polski, bez ważnego ubezpieczenia OC bądź Zielonej Karty oraz osób prowadzących działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży pojazdów. Ten rodzaj polisy zazwyczaj zawierany jest na 30 dni i nie podlega automatycznemu przedłużeniu.
[reklama-ads]
Ostatnim wyjątkiem są pojazdy odziedziczone lub będące przedmiotem darowizny. Tak jak przy zakupie samochodu, OC działa tylko do czasu trwania pierwotnej umowy. Polisa nie zostaje przedłużona.
Brak ubezpieczenia OC – konsekwencje
Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy ubezpieczeniowej brak ubezpieczenia OC skutkuje powstaniem po stronie właściciela pojazdy obowiązana wniesienia opłaty administracyjnej. Wysokość opłaty uzależniona jest od okresu, w jakim pojazd pozostawał bez aktualnej polisy. Kary są ustalane co roku, na podstawie minimalnego wynagrodzenie. Opłaty te w roku 2021 przedstawiają się następująco:
Powyższe kary to tylko jedna z konsekwencji braku polisy. Drugą z nich jest brak ochrony finansowej posiadacza nieubezpieczonego auta za spowodowanie szkody osobie trzeciej.
W przypadku spowodowania kolizji, kierujący będzie musiał wszystkie koszty pokryć samodzielnie, zarówno te związane ze szkodą w pojeździe ofiary, jak i te związane z ubytkami w jej zdrowiu. Oznacza to, że nawet jeden dzień bez polisy OC może oznaczać dla kierowcy straty finansowe sięgające kilku tysięcy, a przy spowodowaniu wypadku nawet kilkudziesięciu lub kilkuset tysięcy złotych.
[reklama-ads]
[informacja]Podstawa prawna:
ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezli Kopieczyciemunikacyjnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 854).[/informacja]
Paszport dla dziecka – czy może lepiej dowód osobisty?
Zasadniczo, paszport dla dziecka może zostać wyrobiony za zgodą obojga rodziców. Do wyrobienia dowodu osobistego wystarczy oświadczenie jednego z nich. Jak od każdej zasady tak i od powyższej istnieje szereg wyjątków.
[reklama-ads]
Należy jednak podkreślić, że nawet jeśli wyrobienie dokumentu będzie formalnie możliwe, to wywiezienie małoletniego bez zgody drugiego rodzica może zostać poczytane jako czynność szkodząca dziecku i przełożyć się np. na ograniczenie władzy rodzicielskiej lub jej odebranie.
Poniżej opisujemy, kiedy potrzebna jest zgoda obojga rodziców na wyjazd z dzieckiem za granicę, a kiedy podróż będzie możliwa bez konieczności pytania o zdanie drugiego z opiekunów.
Wyjazd z małoletnim za granicę – istotne sprawy dziecka
Co do zasady, nawet po rozwodzie rodzice zachowują pełnie władz rodzicielskich. Zgodnie z art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako KRO) jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
[reklama-ads]
Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie. Z kolei w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Oznacza to, że o sprawach życia codziennego dotyczących dziecka rozstrzyga ten z rodziców, który sprawuje nad nim realną opiekę. W praktyce, po rozwodzie, będzie to ten rodzic z którym dziecko zamieszkuje.
Wyjazd małoletniego za granicę nie stanowi jednak sprawy „życia codziennego”. Sądy opiekuńcze traktują go jako istotną sprawę dziecka. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 marca 1985 roku (sygn. III CRN 19/85), wskazał, że „wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego.” Powyższy wyrok dotyczy wyjazdu zagranicznego, zarówno na pobyt czasowy (wakacje) jak i pobyt stały (zamieszkanie).
Trzeba mieć na uwadze, że nawet w sytuacji, gdy w sprawie rozwodowej sąd opiekuńczy nie przyznał drugiemu rodzicowi prawa do współdecydowania o miejscu zwykłego pobytu dziecka, to jeśli wskutek wywiezienia małoletniego do innego kraju, rodzic ten nie ma faktycznych możliwości realizowania swojego prawa do kontaktów, może żądać powrotu dziecka do Polski.
Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 listopada 1971 roku (sygn. III CZP 69/71), stwierdzając, że „na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.”
[reklama-ads]
Mając powyższe na uwadze uznać jednoznacznie należy, że – zasadniczo - rodzic planując zagraniczną podróż z dzieckiem zawsze powinien zapytać o zgodę drugiego rodzica.
Kiedy zgoda nie będzie potrzebna?
Jeden z rodziców może wyjechać z dzieckiem za granicę bez zgody drugiego rodzica, tylko w sytuacji, gdy drugi rodzic:
został pozbawiony władzy rodzicielskiej nad dzieckiem na podstawie postanowienia sądu opiekuńczego;
władza rodzicielska drugiego rodzica została zawieszona na mocy postanowienia sądu opiekuńczego;
ma ograniczoną władzę rodzicielską nad dzieckiem. Chodzi tu o ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez pozbawienie rodzica prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka lub o miejscu zwykłego pobytu dziecka;
został pozbawiony uprawnienia do współdecydowania o zmianie miejsca pobytu dziecka na podstawie orzeczenia sądu zagranicznego, uznanego w Polsce.
Paszport dla dziecka – czy zawsze jest wymagana zgoda obojga rodziców?
[reklama-ads]
Wniosek o wydanie paszportu dla dziecka powinien zostać podpisany przez ojca i matkę. Możliwe jest także złożenie wniosku przez jednego z rodziców przy jednoczesnym okazaniu urzędnikowi pisemnej zgody drugiego z rodziców. Autentyczność zgody musi zostać potwierdzona przez notariusza, konsula lub urzędnika punktu paszportowego.
Zgoda drugiego rodzica nie jest wymagana wyłącznie w wypadku, gdy:
drugi rodzic nie żyje;
ojciec dziecka jest nieznany;
wobec drugiego rodzica zapadło prawomocne orzeczenie o pozbawieniu lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej.
W sytuacji, gdy żaden z powyższych wypadków nie ma miejsca, a drugi rodzic nie wyraża zgody na wyrobienie paszportu dla małoletniego, koniecznym staje się wystąpienie o zgodę do sądu opiekuńczego. Sąd ten jest władny wydać postanowienie w przedmiocie zastąpienia zgody drugiego rodzica na wydanie paszportu.
[rada]Wyłącznie orzeczenie prawomocne (tj. takie, od którego nie przysługuje żaden środek zaskarżenia) jest honorowane przez urząd paszportowy.[/rada]
Co z dowodem osobistym?
[reklama-ads]
Z racji tego, że z dowodem osobistym małoletniego możliwe jest podróżowanie wyłącznie po państwach Wspólnoty (strefy Schengen), ustawodawca zdecydował się zmniejszyć rygoryzm w procedurze wyrabiania tego dokumentu.
Do otrzymania dowodu osobistego przez la małoletniego nie jest wymagana zgoda obojga rodziców. Wystarczy, że wniosek złoży jeden z rodziców. Dokument ten można uzyskać, składając wniosek osobiście w urzędzie gminy, jak również za pomocą platformy internetowej ePUAP (pojawiając się urzędzie dopiero przy odbiorze dokumentu).
Wywiezienie dziecka za granicę bez informowania drugiego rodzica – czy to rozsądne?
Zagraniczna podróż z małoletnim bez zgody drugiego rodzica jest jak najbardziej możliwa. Mimo braku formalnych ograniczeń wywiezienie dziecka za granicę bez poinformowania o tym fakcie drugiego rodzica nie jest dobrym pomysłem.
Jeśli jedno z rodziców wyjedzie z dzieckiem do innego kraju bez potrzebnej zgody, lub chociażby właściwej informacji, drugi z rodziców może zgłosić porwanie dziecka. Wiąże się to z poważnymi konsekwencjami.
Taki egoistyczny pomysł o wyjeździe z dzieckiem za granicę bez uzyskania zgody drugiego rodzica, może skończyć się nawet ograniczeniem lub odebraniem władzy rodzicielskiej nieodpowiedzialnego opiekuna. Może być również argumentem w walce rodziców o to, z kim dziecko powinno zamieszkiwać. Lepiej więc nie ryzykować.
[rada]Zgodę należy uzyskać co najmniej w formie pisemnej. Tak, aby dowód w postaci przyzwolenia na wyjazd był niepodważalny.[/rada]
[reklama-ads]
[informacja]Podstawa prawna:
ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).[/informacja]
Polecane wzory pism:
Zgoda na wyjazd dziecka za granicę po polsku i po angielsku
Upoważnienie do opieki nad dzieckiem podczas wyjazdu
Pozwolenie na wyjazd dziecka za granicę wzór
