Ograniczone prawa rzeczowe

Instytucja ograniczonych praw rzeczowych została w sposób szczegółowy opisana w Księdze Drugiej Tytule III ustawy – Kodeks cywilny. Wyżej wskazana ustawa cywilna wymienia następujące ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę (katalog jest zamknięty).

Ograniczone prawa rzeczowe to inaczej prawa ustanowione na rzeczy cudzej bądź cudzym prawie. Prawa rzeczowe ograniczone możemy podzielić na dwie grupy, mianowicie pierwsza będzie dotyczyła praw, które polegają na korzystaniu z cudzej rzeczy i zapewniają uprawnionemu władztwo nad rzeczą, tj. użytkowanie, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; druga to prawa, które zapewniają uprawnionemu możliwość zaspokojenia wierzytelności z rzeczy obciążonej, tj. hipoteka i zastaw.

Ograniczone prawa rzeczowe – kiedy powstają?

Ograniczone prawo rzeczowe powstaje w drodze umowy właściciela z osobą, która to prawo nabywa, np. przy hipotece lub zastawie; orzeczenia sądowego np. przy ustanowieniu służebności gruntowej; decyzji administracyjnej np. przy służebności drogi koniecznej; zasiedzenia, np. przy służebności gruntowej.

Przepis art. 245[1] k.c. stanowi, że do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym, a nabywcą, natomiast jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej, obligatoryjny jest również wpis do tej księgi – chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Wygaśnięcie praw rzeczowych

Ograniczone prawo rzeczowe może wygasnąć na szereg różnych sposobów, tj.:

  • Poprzez zrzeczenie się przez osobnę uprawnioną. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej. W przypadku gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
  • Wskutek nabycie własności rzeczy obciążonej przez osobę, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe.
  • W przypadku upłynięcia terminu na który została zawarta umowa o ograniczonym prawie rzeczowym.
  • Wskutek jego niewykonywania przez 10 lat, dotyczy użytkowania i służebności gruntowej.
  • W przypadku śmierci uprawnionego, należy pamiętać, ze dotyczy to jedynie służebności osobistej, w innym wypadku ograniczone prawo rzeczowe zostaje dziedziczone.
  • Na podstawie mocy wyroku sądowego lub decyzji administracyjnej.

Ograniczone prawa rzeczowe – zasada pierwszeństwa

Ograniczone prawa rzeczowe rządzą się zasadą pierwszeństwa, tj. jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych może być zmienione. Zmiana nie narusza praw mających pierwszeństwo niższe aniżeli prawo ustępujące pierwszeństwa, a wyższe aniżeli prawo, które uzyskuje pierwszeństwo ustępującego prawa. Do zmiany pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych potrzebna jest umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym, czyje prawo ma uzyskać pierwszeństwo ustępującego prawa. Jeżeli chociaż jedno z tych praw jest ujawnione w księdze wieczystej, potrzebny jest także wpis do księgi wieczystej. Zmiana pierwszeństwa staje się bezskuteczna z chwilą wygaśnięcia prawa, które ustąpiło pierwszeństwa.

Osoba, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe, ma tylko takie uprawnienia, jakie są jej przyznane w ustawie.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny.

Polecane wzory pism:

Radosław Pilarski
Radosław Pilarski
Adwokat oraz doradca restrukturyzacyjny z wieloletnim doświadczeniem w prawie cywilnym, gospodarczym oraz upadłościowym i restrukturyzacyjnym.

więcej porad

Komu można przekazać 1 proc.?

Każdego roku rozliczając swój PIT możemy przekazać 1 proc. podatku na rzecz wybranej Organizacji Pożytku Publicznego. Odbywa się to zawsze na wniosek podatnika. Jedyne co musimy w takiej sytuacji zrobić to wpisać we wniosku numer KRS wybranej organizacji. 1 procent a regulacje prawne Przekazywanie 1 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz organizacji pożytku publicznego regulują przepisy: art. 27 i art. 27a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.), art. 45c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) oraz art. 21b ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.), rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 1 kwietnia 2011 r. w sprawie trybów, terminów oraz formatu wymiany danych między ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego, ministrem sprawiedliwości, ministrem właściwym do spraw finansów publicznych i organami podatkowymi w związku z prowadzonym przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego wykazem organizacji mających status organizacji pożytku publicznego (Dz. U. Nr 86, poz. 474). Jaka kwota? Kwota, którą chcemy przekazać na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego nie może przekroczyć 1 proc. podatku należnego i podlega zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy w dół. Kwota, którą otrzyma odbiorca jest pomniejszana o koszt przelewu bankowego. Podatnik nie musi podawać numeru w oświadczeniu. Ponieważ przekazania wskazanych kwot dokonuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowości dla złożenia zeznania. Przekazanie środków następuje na konto podane przez OPP. Podatnik nie musi podawać go w oświadczeniu. Komu przekazać 1 procent? W jednym zeznaniu można wskazać jedną organizację pożytku publicznego. Jeśli podatnik składa kilka zeznań podatkowych, może wskazać jedną organizację w każdym z wniosków. Składający zeznanie może, ale nie musi wskazać konkretny cel szczegółowy, na który przekazuje się 1 proc. Wykaz OPP znajdziemy na stronie prowadzi M ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej.

Przedawnienie

Zasadą jest, iż przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe. Tak więc roszczenia o charakterze niemajątkowym (np. dobra osobiste, prawa autorskie) nie mogą się przedawnić. Jednakże od powyższej zasady istnieją wyjątki. Wśród roszczeń majątkowych ustawodawca ustanowił również takie które się nie przedawniają. O tym, czy roszczenie majątkowe się nie przedawniają musi wprost mówić przepis ustawy. Roszczenia majątkowe które się nie przedawniają to między innymi: Roszczenia o zniesienie współwłasności. Roszczenia windykacyjne wynikające z własności nieruchomości. Roszczenia negatoryjne wynikające z własności nieruchomości. Od kiedy biegnie przedawnienie? Najistotniejszym zagadnieniem związanym z instytucją przedawnienia jest określenie chwili od której zaczyna biec czas przedawnienia i tym samym kiedy roszczenie to wygasa. Praktyka prawnicza pokazuje, że jest to zagadnienie bardzo trudne do jednoznacznego zdefiniowania. Bieg przedawnienia Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Natomiast analogicznie do poprzedniego, bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia. Oznacza to, że termin przedawnienia biegnie od momentu, w którym dłużnik zobowiązany był do spełnienia, bądź zaniechania wykonania konkretnego świadczenia (np. zapłaty ceny, odebrania rzeczy, przetransportowania towaru). Ważnym do zapamiętania jest fakt, iż strony przy pomocy ustnego porozumienia bądź pisemnej umowy nie mogą w żadnej sytuacji przedłużać i skracać terminów przedawnienia. Co do zasady termin przedawnienia wynosi lat 10, a dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. najem, dzierżawa) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata.  Jednakże od tej zasady są zróżnicowane wyjątki: Przedawnienie - 5-letni termin: Roszczenia z tytułu zapisu, termin biegnie od dnia wymagalności zapisu, tj. po ogłoszeniu testamentu (art. 981k.c.). Przedawnienie - 3-letni termin: Roszczenia przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków, termin biegnie od dnia zwrotu użytkowanego gruntu (art. 243 k.c.). Roszczenia z wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu, termin biegnie od dnia zwrotu użytkowanego gruntu (art. 243 k.c.). Roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, termin biegnie od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (art. 442 § 1 k.c.). Roszczenia o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku ulegają przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 § 2 k.c.). Roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny, termin biegnie od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat 10 od wprowadzenia produktu do obrotu (art. 4498 k.c.). Roszczenia z umowy ubezpieczenia, termin biegnie od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie objęte ubezpieczeniem. W wypadku ubezpieczenia OC roszczenie poszkodowanego do zakładu ubezpieczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, tj. 3 bądź 10 lat, lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania (art. 819 k.c.). Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń, termin biegnie od otwarcia spadku (art. 1007 k.c.). Przedawnienie - 2-letni termin: Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych, termin biegnie od dnia spełnienia świadczenia (art. 554 k.c.). Roszczenia wzajemne producenta i kontraktującego z umowy kontraktacji, termin biegnie od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeżeli świadczenie producenta nie zostało spełnione - od dnia, w którym powinno było być spełnione. Jeżeli natomiast świadczenie producenta było spełniane częściami, przedawnienie biegnie od dnia, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe (art. 624 k.c.). Roszczenia wynikające z umowy o dzieło, termin biegnie od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane (art. 646). Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego (art. 731 k.c.). Roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom oraz roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone (art. 751 k.c.). Roszczenia powstałe w zakresie działalności przedsiębiorstw hotelowych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw (art. 851 k.c.). Przedawnienie - roczny termin: Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy. Tak samo przy roszczeniach samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz, termin biegnie od dnia zwrotu rzeczy (art. 229 k.c.). Roszczenia właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również roszczenia użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz, termin biegnie od dnia zwrotu rzeczy (art. 263 k.c.). Roszczenia zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz, termin biegnie od dnia zwrotu rzeczy (art. 322 k.c.). Roszczenia z umowy przedwstępnej, termin biegnie od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli natomiast sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne (art. 390 § 3 k.c.). A dodatkowo... Roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczeń najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu, termin biegnie od dnia zwrotu rzeczy (art. 677 k.c.). Roszczenia użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy, termin biegnie od dnia zwrotu rzeczy (art. 719 k.c.). Roszczenia z umowy przewozu osób, termin biegnie od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany (art.778 k.c.). Roszczenia z umowy przewozu rzeczy, termin biegnie od dnia dostarczenia przesyłki, a w razie całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem - od dnia, kiedy przesyłka miała być dostarczona (art.792 k.c.). Roszczenia z umowy spedycji, termin biegnie: w wypadku roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki - od dnia dostarczenia przesyłki, zaś w wypadku całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem - od dnia, w którym przesyłka miała być dostarczona; we wszystkich innych wypadkach - od dnia wykonania zlecenia (art. 803 k.c.). Roszczenia z tytułu umowy składu (art. 8599 k.c.). Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikających z przyjęcia przekazu (art.9212 § 3 k.c.). Przedawnienie - 6-miesięczny termin: Roszczenia biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki, termin biegnie od chwili, gdy przedmiot miał być wydany (art. 722 k.c.). Roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu, termin biegnie od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, a w każdym razie z upływem roku od dnia, w którym poszkodowany przestał korzystać z usług hotelu lub podobnego zakładu (art. 848 k.c.). Przedawnienie - przerwanie Każdorazowo bieg przedawnienia przerywa się w momencie dokonania czynności przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, także w momencie uznania roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje oraz w przypadku wszczęcia mediacji. Przerwanie terminu przedawnienia oznacza, od momentu przerwania bieg terminu przedawnienia liczy się od nowa. Bieg przedawnienia może również ulec zawieszeniu, co oznacza, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a jeśli już się rozpoczął nie wlicza się go do tego biegu. Podkreślenia wymaga fakt, iż podczas toczącego się sporu sąd z urzędu nie bada upływu terminu przedawnienia. Strona aby uwolniła się od obowiązku świadczenia musi samodzielnie podnieść zarzut przedawnienia.   [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny.[/informacja]