Zasadniczo, paszport dla dziecka może zostać wyrobiony za zgodą obojga rodziców. Do wyrobienia dowodu osobistego wystarczy oświadczenie jednego z nich. Jak od każdej zasady tak i od powyższej istnieje szereg wyjątków.
Należy jednak podkreślić, że nawet jeśli wyrobienie dokumentu będzie formalnie możliwe, to wywiezienie małoletniego bez zgody drugiego rodzica może zostać poczytane jako czynność szkodząca dziecku i przełożyć się np. na ograniczenie władzy rodzicielskiej lub jej odebranie.
Poniżej opisujemy, kiedy potrzebna jest zgoda obojga rodziców na wyjazd z dzieckiem za granicę, a kiedy podróż będzie możliwa bez konieczności pytania o zdanie drugiego z opiekunów.
Wyjazd z małoletnim za granicę – istotne sprawy dziecka
Co do zasady, nawet po rozwodzie rodzice zachowują pełnie władz rodzicielskich. Zgodnie z art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako KRO) jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie. Z kolei w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Oznacza to, że o sprawach życia codziennego dotyczących dziecka rozstrzyga ten z rodziców, który sprawuje nad nim realną opiekę. W praktyce, po rozwodzie, będzie to ten rodzic z którym dziecko zamieszkuje.
Wyjazd małoletniego za granicę nie stanowi jednak sprawy „życia codziennego”. Sądy opiekuńcze traktują go jako istotną sprawę dziecka. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 marca 1985 roku (sygn. III CRN 19/85), wskazał, że „wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego.” Powyższy wyrok dotyczy wyjazdu zagranicznego, zarówno na pobyt czasowy (wakacje) jak i pobyt stały (zamieszkanie).
Trzeba mieć na uwadze, że nawet w sytuacji, gdy w sprawie rozwodowej sąd opiekuńczy nie przyznał drugiemu rodzicowi prawa do współdecydowania o miejscu zwykłego pobytu dziecka, to jeśli wskutek wywiezienia małoletniego do innego kraju, rodzic ten nie ma faktycznych możliwości realizowania swojego prawa do kontaktów, może żądać powrotu dziecka do Polski.
Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 listopada 1971 roku (sygn. III CZP 69/71), stwierdzając, że „na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.”
Mając powyższe na uwadze uznać jednoznacznie należy, że – zasadniczo – rodzic planując zagraniczną podróż z dzieckiem zawsze powinien zapytać o zgodę drugiego rodzica.
Kiedy zgoda nie będzie potrzebna?
Jeden z rodziców może wyjechać z dzieckiem za granicę bez zgody drugiego rodzica, tylko w sytuacji, gdy drugi rodzic:
- został pozbawiony władzy rodzicielskiej nad dzieckiem na podstawie postanowienia sądu opiekuńczego;
- władza rodzicielska drugiego rodzica została zawieszona na mocy postanowienia sądu opiekuńczego;
- ma ograniczoną władzę rodzicielską nad dzieckiem. Chodzi tu o ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez pozbawienie rodzica prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka lub o miejscu zwykłego pobytu dziecka;
- został pozbawiony uprawnienia do współdecydowania o zmianie miejsca pobytu dziecka na podstawie orzeczenia sądu zagranicznego, uznanego w Polsce.
Paszport dla dziecka – czy zawsze jest wymagana zgoda obojga rodziców?
Wniosek o wydanie paszportu dla dziecka powinien zostać podpisany przez ojca i matkę. Możliwe jest także złożenie wniosku przez jednego z rodziców przy jednoczesnym okazaniu urzędnikowi pisemnej zgody drugiego z rodziców. Autentyczność zgody musi zostać potwierdzona przez notariusza, konsula lub urzędnika punktu paszportowego.
Zgoda drugiego rodzica nie jest wymagana wyłącznie w wypadku, gdy:
- drugi rodzic nie żyje;
- ojciec dziecka jest nieznany;
- wobec drugiego rodzica zapadło prawomocne orzeczenie o pozbawieniu lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej.
W sytuacji, gdy żaden z powyższych wypadków nie ma miejsca, a drugi rodzic nie wyraża zgody na wyrobienie paszportu dla małoletniego, koniecznym staje się wystąpienie o zgodę do sądu opiekuńczego. Sąd ten jest władny wydać postanowienie w przedmiocie zastąpienia zgody drugiego rodzica na wydanie paszportu.
Co z dowodem osobistym?
Z racji tego, że z dowodem osobistym małoletniego możliwe jest podróżowanie wyłącznie po państwach Wspólnoty (strefy Schengen), ustawodawca zdecydował się zmniejszyć rygoryzm w procedurze wyrabiania tego dokumentu.
Do otrzymania dowodu osobistego przez la małoletniego nie jest wymagana zgoda obojga rodziców. Wystarczy, że wniosek złoży jeden z rodziców. Dokument ten można uzyskać, składając wniosek osobiście w urzędzie gminy, jak również za pomocą platformy internetowej ePUAP (pojawiając się urzędzie dopiero przy odbiorze dokumentu).
Wywiezienie dziecka za granicę bez informowania drugiego rodzica – czy to rozsądne?
Zagraniczna podróż z małoletnim bez zgody drugiego rodzica jest jak najbardziej możliwa. Mimo braku formalnych ograniczeń wywiezienie dziecka za granicę bez poinformowania o tym fakcie drugiego rodzica nie jest dobrym pomysłem.
Jeśli jedno z rodziców wyjedzie z dzieckiem do innego kraju bez potrzebnej zgody, lub chociażby właściwej informacji, drugi z rodziców może zgłosić porwanie dziecka. Wiąże się to z poważnymi konsekwencjami.
Taki egoistyczny pomysł o wyjeździe z dzieckiem za granicę bez uzyskania zgody drugiego rodzica, może skończyć się nawet ograniczeniem lub odebraniem władzy rodzicielskiej nieodpowiedzialnego opiekuna. Może być również argumentem w walce rodziców o to, z kim dziecko powinno zamieszkiwać. Lepiej więc nie ryzykować.
Polecane wzory pism:
