Unieważnienie małżeństwa – kiedy jest to możliwe?

Niebieska Karta to instytucja mająca za zadanie zapewnić bezpieczeństwo rodzinie, w której stosowana jest przemoc. Może być ona założona na wniosek ofiary lub z urzędu przez organy ścigania – Policję, Prokuraturę. [reklama-ads] Z kolei nakaz eksmisji jest uprawnieniem osoby dotkniętej przemocą domową. Jeżeli z powodu zachowania sprawcy, wspólne zamieszkanie jest szczególnie uciążliwe, sąd może wydać nakaz opuszczenia zajmowanego wspólnie mieszkania. Przemoc w rodzinie – czym się przejawia? Przemoc w rodzinie nie oznacza wyłącznie znęcania się fizycznego nad członkiem rodziny. Przemoc ma wiele obliczy. Może nimi być dręczenie psychiczne, wykorzystywanie ekonomiczne, a także napastowanie seksualne lub gwałty. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przez przemocy w rodzinie należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Niebieska Karta – czym jest? [reklama-ads] Procedura Niebieskiej kary reguluje art. 9d ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Instytucja ta nie stanowi tylko dokumentu pod tą nazwą, a ogół wszystkich czynności podejmowanych i realizowanych przez odpowiednie organy w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Co istotne, Niebieska Karta obejmuje nie tylko ofiarę i sprawcę przemocy, a całą rodzinę. Nie można więc założyć „komuś” Niebieskiej Karty. Procedura ta obejmuje wszystkich członków rodziny jako wspólnotę. Wszczęcie omawianej procedury nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Również prowadzenie procedury nie może zostać zakończone w skutek wyrażenia sprzeciwu przez osobę dotknięta przemocą. Ustawodawca wprowadził ten mechanizm, aby ofiary, często zależne od sprawcy przemocy, pod jego wpływem, nie odwoływały swoich wcześniejszych oświadczeń w przedmiocie przemocy. Procedura Niebieskiej Karty toczy się bez względu na wolę osoby dotkniętej taką przemocą. [rada]Wszczęcie procedury Niebieskiej Karty nie oznacza automatycznie założenia sprawy karnej. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wymaga jednoznacznego oświadczenia w tym przedmiocie złożonego przed organami ścigania.[/rada] [reklama-ads] Procedura Niebieskiej Karty Wszczęcie procedury następuje poprzez wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A”. Wypełnia ją funkcjonariusz Policji, pracownik pomocy społecznej, oświaty, ochrony zdrowia lub gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. W ciągu 7 dni od wszczęcia procedury, funkcjonariusz Policji ma obowiązek skontaktowania się z rodziną dotkniętą przemocą i przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. W trakcie trwania procedury Policja na bieżąco kontroluje sytuację w rodzinie, m.in. poprzez wizyty domowe nie rzadsze niż raz na 30 dni. Niebieska Karta jest podzielona na szereg etapów: wszczęcie procedury; opracowanie indywidualnego planu pomocy; oddziaływanie na sprawcę przemocy; realizacja indywidualnego planu pomocy; zakończenie procedury. W trakcie procedury, ofiary przemocy domowej, mają prawo do wielu nieodpłatnych instytucji pomocy, takich jak:   poradnictwo psychologiczne, medyczne i prawne; prawo do obdukcji i zaświadczeń lekarskich; bezpieczne schronienia; uzyskanie mieszkania socjalnego; eksmisja sprawcy przemocy domowej. [rada]Ustawodawca nie wskazał, jakie konkretnie czynności wchodzą w skład procedury. Ich dobór jest uzależniony od danego stanu faktycznego. [/rada] [reklama-ads] Kiedy procedura zostaje zakończona? Jak zostało to wspomniane, procedura Niebieskiej Karty nie może zostać zakończona na wniosek osoby dotkniętej przemocą w rodzinie, a tym bardziej na wniosek sprawcy przemocy. Zakończenie Niebieskiej Karty może nastąpić wyłącznie w przypadku:  ustania przemocy w rodzinie i powstania uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego jej stosowania przez sprawcę oraz zrealizowania indywidualnego planu pomocy, lub rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań. Zakończenie procedury Niebieskiej Karty wymaga udokumentowania tego w formie protokołu, podpisanego przez przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. O zakończeniu powiadamia się podmioty uczestniczące w procedurze. [uwaga]Czytaj też: Czym jest przestępstwo?[/uwaga] Niebieska Karta a eksmisja sprawcy Przepis art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, daje ofiarom przemocy domowej dodatkowe narzędzie pomocowe. Jest nim nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę owej przemocy. Z instytucji tej można skorzystać niezależnie od procedury Niebieskiej Karty - łącznie z nią lub odrębnie. Co istotne brak wcześniejszego „założenia” Niebieskiej Karty nie daje prawa sprawcy przemocy domowej do zaskarżania decyzji o eksmisji. [reklama-ads] [paragraf]Wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 27 października 2016 roku, sygn. akt: II Ca 1100/16 „(…) brak dokumentacji z procedury Niebieskiej Karty nie stanowi negatywnej przesłanki wskazanej w art. 11a PrzemDomU. ”[/paragraf] Wniosek o eksmisję może być złożony przez osobę doznającą przemocy w rodzinie. Złożyć go można bezpośrednio w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania rodziny, wydziale cywilnych lub rodzinnym i opiekuńczym. Możliwe jest także dokonanie tego przez prokuratora lub Rzecznika Praw Dziecka. Wniosek jest obłożony opłatą sądową w wysokości 100 zł. Jeżeli wnioskodawcy nie stać jest na poniesienie takich kosztów, wraz z wnioskiem o wydanie nakazu opuszczenia mieszkania może on złożyć wniosek o całkowite lub częściowe zwolnienie z konieczności ponoszenia kosztów. Z uzasadnienia wniosku powinno wyraźnie wynikać, że przyczyną żądania eksmisji jest stosowanie przemocy w rodzinie. Oprócz wskazania, iż sprawca przemocy domowej wypełnił swoim zachowaniem przesłanki ustawowe (z art. art. 2 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie), wnioskodawca musi wykazać, iż stosując przemoc domową, sprawca czyni wspólne zamieszkanie szczególnie uciążliwym. Szczególna uciążliwość występuje, gdy sprawca przemocy zagraża poczuciu bezpieczeństwa osoby dotkniętej przemocą w rodzinie lub uniemożliwi korzystanie ze wspólnych pomieszczeń lub urządzeń. [reklama-ads] [paragraf]Wyrok Sądu Rejonowego we Wrocłąwiu z dnia 12 lipca 2017 roku, sygn. akt: I Ns 239/17 „Modelowa sytuacja zobowiązująca sprawcę przemocy w rodzinie do opuszczenia lokalu występuje wtedy, kiedy strony mieszkają razem. Na dzień wniesienia niniejszego wniosku strony wspólnie zamieszkiwały, natomiast ponad wszelką wątpliwość należało przyjąć, że wyprowadzka wnioskodawczyni z domu, a właściwie jej ucieczka z dziećmi nie była dobrowolna, lecz podyktowana zachowaniem uczestnika, obawą wnioskodawczyni i jej dzieci o własne życie i zdrowie, chęcią prowadzenia spokojnego życia. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że na miesiąc przed maturą syna matka nie podejmuje – niezmuszona okolicznościami zewnętrznymi – decyzji o wyprowadzce z domu i zamieszkaniu ze swoją matką, a następnie wynajęciu innego mieszkania. Byłoby to nieracjonalne i nielogiczne. Dlatego też w takiej sytuacji należało uznać, że to nie ofiara przemocy w rodzinie ma uciekać przed sprawcą, a odwrotnie to sprawca przemocy w rodzinie powinien opuścić dom mieszkalny i umożliwić tym samym spokojny powrót do niego żony i dzieci.” [/paragraf] [rada]Wniosek o eksmisje musi odnosić się do bieżącej sytuacji osoby poszkodowanej. Instytucja ta nie będzie miał bowiem zastosowania, jeżeli przemoc nie ma charakteru aktualnego.[/rada] Eksmisja sprawcy - natychmiastowa wykonalność Z uwagi na fakt, iż omawiana instytucja ma na celu ochronę życia i zdrowia osób doznających przemocy w rodzinie, ustawodawca przewidział regulacje, które mają na celu umożliwienie natychmiastowej egzekucji orzeczenia sądowego w sprawie. Po pierwsze, rozprawa w przedmiocie rozpoznania wniosku o eksmisje musi odbyć się maksymalnie w przeciągu 30 dni. Termin liczony jest od dnia wpływu wniosku do sądu. Niestety konstrukcja przedmiotowego przepisu jest wadliwa, gdyż nie gwarantuje, że wyrok zapadnie już na pierwszej rozprawie. Może się więc okazać, że z 30 dni przerodzi się w 90 dniową „batalię” sądową. [reklama-ads] Drugą regulację stanowi zasada natychmiastowej wykonalności orzeczenia sądu pierwszej instancji. Oznacza to, że wniesienie środka odwoławczego od wyroku nie wstrzymuje jego wykonania. Jest więc możliwe usunięcie z miejsca wspólnego zamieszkania sprawcy przemocy domowej jeszcze przed rozpoznaniem apelacji. Niebieska Karta a nakaz eksmisji - podsumowanie Z całą pewnością istniejące statystki dotyczące występowania przemocy w rodzinie są wielokrotnie zaniżone. Wynika to z faktu, iż przemoc domowa jest tematem wstydliwym i uwłaczającym dla ofiar. Mimo iż nie jest to łatwe, osoby stykające się z przemocą w rodzinie (nie tylko same ofirary) nie powinny trwać bezczynnie, a tym bardziej bronić oprawców. Każda osoba, która doznała przemocy ma realną możliwość zmiany swojej sytuacji. Pomocne mogą okazać się omówione w niniejszym artykule instytucje – Niebieska Karta oraz nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy. Żadna z nich nie wypływa na drugą, tak więc mogą być stosowane obok siebie lub oddzielnie. Należy pamiętać, iż żaden z przedmiotowych instrumentów pomocy nie skutkuje bezpośrednio rozpoczęciem sprawy karnej przeciwko sprawcy przemocy domowej. Jednakże skorzystanie z nich może następczo stanowić istotny dowód w sprawach rodzinnych – rozwodowej, o kontakty z dziećmi, o pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz w sprawie karnej. [reklama-ads] [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2020 r. poz. 218). rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury "Niebieskie Karty" oraz wzorów formularzy "Niebieska Karta" (Dz.U. 2011 nr 209 poz. 1245) wytyczne Nr 5 Komendanta Głównego Policji z dnia 15 grudnia 2020 r. w sprawie sposobu postępowania policjantów podczas realizacji procedury „Niebieskie Karty” oraz wydawania nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczeni (Dz.Urz.KGP z 2020 r. poz. 63). [/informacja]

24.02.2021 - Żaneta Pilarska-Czeluśniak

Zgodnie z art. 36 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako KRO) małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. [reklama-ads] Przy tym każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać tym majątkiem, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. Wykonywanie tego zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Powyższe oznacza, że w sytuacjach zwykłego zarządu majątkiem, każdy z małżonków ma prawo do podejmowania autonomicznych decyzji. Zgoda małżonka jest więc wymagana jedynie w wyjątkowych sytuacjach, enumeratywnie wskazanych w ustawie. Zgoda małżonka – istota problemu Wymóg wyrażenia zgody drugiego małżonka na dokonanie danej czynności prawnej określa art. 37 KRO. Przepis ten dotyczy wyłącznie majątku wspólnego. Nie dotyczy natomiast takich czynności, w których stroną są oboje małżonkowie, czynności dokonywanych między małżonkami oraz czynności dotyczących majątków osobistych małżonków. Zgoda małżonka jest oświadczeniem woli wyrażanym zawsze w stosunku do osoby trzeciej, jednakże małżonek, który owo oświadczenie wyraził, nie staje się przez to stroną czynności dokonanej przez drugiego z małżonków. [rada]Zgoda małżonka może być zastąpiona zezwoleniem sądu.[/rada] [reklama-ads] KRO nie określa, w jaki sposób małżonek powinien wyrazić swoją zgodę. Omawiana zgoda może być wyrażona zarówno przed dokonaniem czynności, jak i równocześnie z jej dokonaniem. Zgoda taka – w formie potwierdzenia – może być wyrażona również po zawarciu umowy przez drugiego z małżonków. Jednakże owe potwierdzenie dokonane ex post (po zawarciu umowy) może narazić małżonka zawierającego umowę na odpowiedzialność odszkodowawczą względem drugiej strony, w wypadku nieprawidłowego potwierdzenia umowy. Forma zgody i potwierdzenia powinna przyjąć formę wymaganą dla danej czynności prawnej, do której owa zgoda się odnosi. Dla przykładu: dla umowy sprzedaży nieruchomości, zgoda musi zostać wyrażona w formie aktu notarialnego. Niezachowanie wymaganej formy będzie pociągało za sobą takie same skutki, jakie wywiera niezachowania formy przy wyrażaniu pierwotnej czynności prawnej. Zgoda małżonka – w jakich sytuacjach jest wymagana? Przepis art. 37 § 1 KRO zawiera katalog zamknięty okoliczności, w których wymagana jest zgoda małżonka. Zasadniczo zgoda ta dotyczy czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Przy czym czynności te muszą znajdować odzwierciedlenie w poniżej wskazanym katalogu. [reklama-ads] [paragraf]Przepis art. 37 § 1 KRO § 1. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania: czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków; czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal; czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa; darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.[/paragraf] Czynności dotyczące nieruchomości Zgoda drugiego małżonka jest wymagana do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, a także do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków. Chodzi tu przede wszystkim o umowy: przeniesienia własności nieruchomości (art. 155 Kodeksu cywilnego, dalej jako KC); zbycia i nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu, (art. 234 i 237 KC); przekazania nieruchomości, tj. nieodpłatnego przekazanie nieruchomości właściwej gminie albo Skarbowi Państwa (art. 902[1] KC) wniesienia nieruchomości do spółki cywilnej, spółki handlowej oraz spółdzielni; obciążenia nieruchomości; najmu, dzierżawy i leasingu; Czynności dotyczące budynku lub lokalu [reklama-ads] Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 2 KRO, czynność prawna prowadząca do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, także wymaga zgody drugiego małżonka. Przepis ten odnosi się w szczególności do zbycia, obciążenia i odpłatnego nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Przedmiotem tego prawa może być lokal mieszkalny, lokal o innym przeznaczeniu oraz dom jednorodzinny Przepis ten dotyczy również innych praw rzeczowych ograniczonych. Znajduje więc zastosowanie do zbycia lub odpłatnego nabycia użytkowania, służebności gruntowej, służebności osobistej mieszkania oraz hipoteki. Czynności dotyczące gospodarstwa rolnego Kolejną grupą czynności jest zbycie, obciążenie, odpłatne nabycie i wydzierżawienie gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 55[3] KC za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. [reklama-ads] Z kolei podług art. 55[1] KC, przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; koncesje, licencje i zezwolenia; patenty i inne prawa własności przemysłowej; majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; tajemnice przedsiębiorstwa; księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Czynności dotyczące darowizny z majątku wspólnego Darowizna z majątku wspólnego wymaga zgody małżonka, za wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych (życia codziennego). Za drobne darowizny należy przyjąć darowizny dokonywane m.in. z okazji świąt, urodzin, imienin, ślubu lub innego zdarzenia o charakterze osobistym. [reklama-ads] [rada]Przepis art. 37 § 1 pkt 4 KRO nie ma zastosowania do nabycia własności nieruchomości w toku egzekucji sądowej.[/rada] Brak wymaganej zgody a ważność umowy Ważność umowy określonej w art. 37 § 1 KRO, zawartej przez jednego z małżonków bez zgody drugiego z nich, zależy od potwierdzenia jej przez drugiego z małżonków. Oznacza to, że brak zgody małżonka nie powoduje automatycznie nieważności względnej lub bezwzględnej umowy. Powoduje natomiast tzw. bezskuteczność zawieszoną, trwającą do chwili potwierdzenia (wyrażenia zgody ex post) bądź odmowy potwierdzenia danej czynności. W przypadku potwierdzenia pierwotnie zawartą umowę uważa się za ważną od chwili jej zawarcia. Z kolei brak lub odmowa potwierdzenia skutkuje tym, że umowa jest bezwzględnie nieważna od samego początku. Na ową nieważność nie ma wpływu okoliczność, że druga strona umowy działała w dobrej wierze. Omawiany przepis nie określa terminu do potwierdzenia umowy. W orzecznictwie podkreśla się, iż potwierdzenie może zostać złożone przez cały czas trwania wspólności ustawowej. Co więcej, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1981 roku (sygn. akt: III CZP 1/81) wskazuje, iż potwierdzenie może nastąpić nawet po śmierci małżonka, który zawarł umowę. Dotyczy to także zastępczego zezwolenia sądu - sąd może udzielić zezwolenia już po śmierci małżonka, którego zgoda była wymagana, jeżeli dobro rodziny przemawia za utrzymaniem umowy zawartej bez wymaganej zgody. [reklama-ads] Mimo braku określenia przez ustawodawcę zawitego terminu do potwierdzenia druga strona umowy może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, termin do wyrażenia zgody ex post. Potwierdzenie powinno być w formie wymaganej dla pierwotnej umowy. Natomiast odmowa potwierdzenia nie wymaga zachowania szczególnej formy. Brak potwierdzenia w wyznaczonym terminie jest równoznaczne z odmową tego potwierdzenia. [paragraf]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2001 roku, sygn. akt: II CKN 507/00: „Kontrahent umowy zawartej z jednym z małżonków, który celowo nie żąda jej potwierdzenia przez drugiego małżonka (art. 37 § 3 KRO) i wyrządza tym szkodę osobie trzeciej, ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 415 KC (red. odszkodowanie za czyn niedozwolony)”.[/paragraf] [paragraf]Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1981 roku, sygn. akt: III CZP 1/18: „Małżonek, który zawarł umowę przekraczającą zakres zwykłego zarządu, nie może żądać ustalenia nieważności tej umowy z tego tylko powodu, że została ona zawarta bez zgody drugiego z małżonków, dopóki dopuszczalne jest potwierdzenie przez niego umowy.”[/paragraf] Zgoda małżonka  - jednostronna czynność prawna [reklama-ads] Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody małżonka jest bezwzględnie nieważna już z chwilą jej dokonania. Oznacza to, że późniejsze jej potwierdzenie przez drugiego małżonka nie jest możliwe. Zasadniczo czynnościami jednostronnymi, które wymagają zgody drugiego z małżonków, są: zrzeczenie się prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz zrzeczenie się prawa rzeczowego ograniczonego, m.in. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740). ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).[/informacja] [reklama-ads] Podobne wzory pism: Zgoda współmałżonka na darowiznę Zgoda małżonka na zawarcie umowy najmu Oświadczenie małżonka o wyrażeniu zgody na darowiznę

17.02.2021 - Radosław Pilarski