Do ustalenia faktu nastąpienia rozkładu pożycia małżeńskiego, sąd nie ma obowiązku brać pod uwagę przyczyn, jakie do niego doprowadziły. Przyczyny rozpadu, same w sobie, nie są elementem kluczowym do tego, by sąd orzekł rozwód.

Stają się one decydujące dopiero w momencie konieczności ustalenia winy w rozkładzie pożycia, bądź istnienia negatywnych przesłanek udzielenia rozwodu. Jednakże logiczne jest, że sąd powinien brać pod uwagę przyczyny rozpadu małżeństwa, aby móc prawidłowo ustalić, czy małżonków nie łączą już żadne więzi.

Jeżeli strony zgodnie zrezygnują z ustalania winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego, sąd może znacznie ograniczyć postępowanie dowodowe. Jednocześnie, jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć się jedynie do przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron.

W przypadku jednak, gdy jedna ze stron procesu zażąda ustalenia winy rozkładu pożycia, wtedy określenie przez sąd przyczyn rozpadu związku małżeńskiego staje się obligatoryjne.

Zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

Co do zasady zupełny rozkład pożycia małżeńskiego winien obejmować wszystkie więzi łączące małżonków, tj. duchowe, fizyczne i gospodarcze. Naruszenie jedynie jednego lub dwóch z nich nie rozstrzyga jeszcze o zupełnym rozkładzie pożycia małżeńskiego.

Dla przykładu: w sytuacji, gdy jeden z małżonków dopuścił się zdrady, lecz nie wyprowadził się ze wspólnego mieszkania i nieprzerwanie przyczyniania się do utrzymywania rodziny, sąd może uznać, iż istnieje szansa na uratowanie związku małżonków. Wiąże się to z kolei z niewydaniem przez sąd wyroku rozwodowego.

Nieodzowne do orzeczenia rozwodu jest wygaśnięcie wszystkich trzech podstawowych więzi, przy pomocy których funkcjonuje związek małżeński.

Ujemne przesłanki orzeczenia rozwodu 

W myśl w art. 56 § 2 i 3 k.r.o. nastąpienie zupełnego i trwałego rozkład pożycia małżeńskiego nie jest jednoznaczne z możliwością orzeczenia rozwodu. Istnieją trzy przesłanki, których istnienie uzasadnia odmowę orzeczenia rozwodu przez sąd:

1. jeżeli wskutek rozwodu mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci stron, gdy konsekwencją rozwodu byłyby niekorzystne zmiany w psychice dzieci lub gdyby pogorszeniu się uległy warunki materialne, w jakich wychowywane są dzieci;
2. sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Np. gdy wskutek rozwodu ciężko chory małżonek zostałby bez jakiejkolwiek opieki;
3. żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, gdy drugie z małżonków nie godzi się na rozwód. Przy czym takie stanowisko nie może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Sąd orzekając rozwód, w wyroku musi z urzędu rozstrzygnąć o winie, władzy rodzicielskiej, alimentach dla dziecka oraz czasowym korzystaniu ze wspólnego mieszkania. Natomiast w przypadku żądania jednej ze stron, sąd decyduje o eksmisji małżonka, podziale majątku wspólnego oraz alimentach.

Pozostałe kwestie

Dodatkowo trzeba mieć na uwadze, że:

• w przypadku pojednania się małżonków w pierwszej instancji sąd postanowieniem orzeka o zwrocie całej uiszczonej opłaty od pozwu o rozwód, natomiast gdy do pojednania dojdzie w instancji odwoławczej – sąd postanowieniem orzeka o zwrocie połowy wpisu uiszczonego od apelacji;
• jeżeli małżonkowie, aż do uprawomocnienia się wyroku utrzymują wnioski o orzeczeniu rozwodu bez orzekania o winie, sąd postanowieniem orzeka o zwrocie połowy poniesionej opłaty od pozwu;
• w razie śmierci jednego z małżonków, spadkobiercy zmarłego małżonka mogą podtrzymywać wniosek o rozwiązanie związku małżeńskiego;
• postępowanie w sprawie, co do zasady, odbywa się przy drzwiach zamkniętych;
• małżeństwo ustaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego – nie zaś z chwilą wydania wyroku.

Obowiązek podjęcia próby pozasądowego podjęcia sporu

Należy pamiętać, iż w myśl obecnie obowiązującego art. 187 § 1 pkt 3 k.r.o., każdy pozew musi zostać poprzedzony podjęciem próby mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu.

Z przyjętej przez sądy linii orzecznictwa wynika, że brak informacji w pozwie o podjętej próbie mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, lub brak wyjaśnienia przyczyn niepodjęcia próby mediacji skutkuje zwróceniem pozwu z powodu braków formalnych.

Właściwość miejscowa pozwu rozwodowego

Zgodnie z regułami określonymi w art. 17 pkt 1 oraz art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) pozew o rozwód należy złożyć w sądzie okręgowym, w którego obszarze małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.

W przypadku, gdy oboje małżonkowie mieszkają w innych miejscach, wtedy właściwym będzie sąd okręgowy, w którego obszarze mieszka strona pozwana. W sytuacji, gdy jednak nie ma możliwości ustalenia miejsca zamieszkania strony pozwanej, wówczas właściwym staje się sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda.

Koszty wniesienia pozwu

Kolejno, wraz z wniesieniem pozwu rozwodowego do właściwego sądu należy uiścić stosowną opłatę od pozwu w wysokości 600,00 zł. Normuje to przepis art. 26 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłatę można wnieść za pośrednictwem poczty, banku, bądź za pomocą znaków sądowych w kasie sądu.

W przypadku złej sytuacji materialnej można ubiegać się o zwolnienie od wyżej wskazanej opłaty. Aby to uczynić, należy złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych.

W tym celu trzeba wypełnić odpowiedni formularz „Oświadczenia o stanie rodzinnym majątku, dochodach i źródła utrzymania osoby fizycznej”. Jeżeli wniosek o zwolnienie zostanie złożony wraz z pozwem, nie ma wtedy konieczności uiszczania opłaty sądowej.

Polecane wzory pism:

• Wzór odpowiedzi na pozew rozwodowy
• Odpowiedź na pozew o rozwód – brak zgody wzór
• Wzór wniosku o odpis wyroku rozwodowego wzór
• Odpowiedź na pozew rozwodowy wzór
• Wycofanie pozwu rozwodowego WZÓR
• Cofnięcie pozwu o rozwód wzór
• Jak napisać historię małżeństwa do rozwodu
• Opis małżeństwa do rozwodu wzór