W sytuacji, gdy uprawniony do alimentów świadczy niedostatek, z powodu braku uzyskiwania należnego mu świadczenia, przysługuje mu pomoc finansowa wypłacana przez Państwo. Fundusz alimentacyjny nie ma na celu jednak wyręczanie zobowiązanego. Stanowi swoisty instrument „kredytowy” – wypłaca alimenty osobie uprawnionej, jednocześnie egzekwując owe świadczenie od zobowiązanego.

Fundusz alimentacyjny – kto ma prawo do świadczenia?

Beneficjentów funduszu alimentacyjnego określa art. 9 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zgodnie z tym przepisem, świadczenia z funduszu przysługują osobie uprawnionej do alimentów:

• do ukończenia przez nią 18. roku życia;
• do ukończenia przez nią 25. roku życia, w przypadku, gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej;
• bezterminowo, w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Pierwsza kategoria osób uprawnionych nie wymaga analizy – do dnia, w którym uprawniony nie ukończy 18 lat, należy mu się świadczenie. Bardziej skomplikowana jest sytuacja osób z drugiej grupy – pełnoletniej – uczącej się.

Tutaj prawo do świadczeń obowiązuje również przez okres kształcenia na studiach wyższych w ramach studiów I stopnia, studiów II stopnia bądź jednolitych studiów magisterskich, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez daną osobę 25. roku życia.

Prawo to wygasa z chwilą ostatecznej decyzji o skreśleniu z listy uczniów szkoły lub z listy studentów. W przypadku ukończenia przez osobę uprawnioną szkoły wyższej w trakcie ostatniego roku studiów, prawo do świadczenia przysługuje aż do zakończenia tego roku studiów zgodnie z organizacją roku akademickiego.

Występuje tu zasada ciągłości świadczeń – świadczenia wypłacane są również w okresie między studiami I i II stopnia.

Trzecią kategorię osób uprawnionych do świadczeń są osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, nie muszą wykazywać żadnych dodatkowych warunków.

Warto jednak pamiętać, że jeżeli osoba niepełnosprawna nie osiągnęła pełnoletności lub uczy się (do 25. roku życia) – powinna wnioskować o świadczenia na podstawie dwóch pierwszych przesłanek. Dopiero gdy utraci prawo do świadczenia na bazie wspomnianych warunków, ma prawo oprzeć wniosek na przesłance niepełnosprawności.

Osoby niepełnosprawne otrzymują uprawnienie do świadczeń z funduszu alimentacyjnego bezterminowo. Może to oznaczać dożywotnio, lecz nie zawsze. Jeżeli zmieni się okoliczność posiadania znacznego stopnia niepełnosprawności, zostanie uchylone również prawo do świadczeń.

Fundusz alimentacyjny – komu prawo nie przysługuje?

Zdarzają się wypadki, że pomimo spełniania przesłanek pozytywnych prawa do świadczeń, występują okoliczności, które je niwelują i skutkują utratą tego prawa.

Osoba niepełnoletnia, ucząca się lub posiadając zaświadczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, nie będzie mogła starać się o świadczenia z funduszu, jeżeli zostanie umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej, bądź też zawarła związek małżeński.

Niedostatek a kryterium dochodowe

Na wstępie zostało wspomniane, iż uprawniony musi być osobą cierpiącą niedostatek. Jednakże „niedostatek” jest pojęciem nieostrym. Toteż ustawodawca zdecydował się wprowadzić próg dochodowy. Prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego jest prawem uzależnionym od spełnienia kryterium dochodowego.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, aby pobierać świadczenia, dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, nie może przekraczać kwoty 900 zł. Przy czym przekroczenie tej kwoty nie stanowi automatycznej przesłanki negatywnej do otrzymywania świadczeń – obowiązuje tu tzw. zasada „złotówka za złotówkę”.

Oznacza to, że w przypadku przekroczenia progu dochodowego, świadczenie z funduszu przysługuje w wysokości różnicy między kwotą świadczenia a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Kwota przekroczenia nie może być jednak wyższa niż kwota świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

W sytuacji, gdy członek rodziny przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, ustalając dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, nie uwzględnia się osoby przebywającej w takiej instytucji.

Dochód wypracowany przez rodzinę, który powinien przypadać na utrzymanie pensjonariusza, podlega podziałowi na równe części pomiędzy pozostałych członków rodziny, przebywających stale w gospodarstwie domowym.

Dochód z gospodarstwa rolnego

Ustalanie dochodu przy osiąganiu go z umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych nie powinno nastręczać problemów. Co jednak, gdy rodzina lub jej pojedynczy członkowie są rolnikami? Zasady ustalania dochodu z gospodarstwa rolnego normują przepisy art. 9 ust. 7 i ust. 11 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

W tym wypadku przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 przeciętnego dochodu ogłaszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez Prezesa GUS. Aktualnie kwota ta wynosi 3.244 zł.

Powyższe oznacza, iż ustawodawca nie uzależnił sposobu obliczenia dochodu rolników wyłącznie od faktycznie osiąganych zysków w gospodarstwie. Dochód jest więc uzależniony od zarobku z roli, jak również od posiadanego areału.

Skutki zmiany osiąganego dochodu

Dochód jest kategorią zmienną, raz, że w każdej chwili może zostać zmieniony ustawowo, dwa, że uprawniony (lub jego opiekun) może go osiągać w kwocie wyższej lub niższej niże ta pierwotnie deklarowana.

W przypadku utraty dochodu w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku, ustalając jego dochód, nie uwzględnia się dochodu utraconego. Oznacza to, że w przypadku utraty przez członka rodziny dochodu w trakcie roku, w wyliczanie dochodu na potrzeby uzyskania (lub utrzymania) prawa do świadczeń z funduszu, od dochodu rodziny odejmuje się przeciętną miesięczną kwotę utraconego dochodu.

W sytuacji zaś, gdy dochód zwiększy się, osoba uprawniona nie ma obowiązku zgłaszania tego faktu. Tutaj organ działa z urzędu. Jego obowiązkiem jest czuwanie nad sytuacją dochodową rodziny. Wynika to z faktu, że to na organie ciąży obowiązek udowodnienia uprawnionemu, iż jego sytuacja materialna uległa poprawie w stopniu wyłączającym prawo do świadczeń. 

Mimo powyższego, zmiany w dochodzie mogące mieć wypływ na uzyskanie lub utratę prawa do świadczeń z funduszu, powinny być każdorazowo zgłaszane. Jeżeli organ wykaże, iż beneficjent nie miał prawa do pomocy, nakaże mu dokonać zwrotu równowartości nienależnie pobranych świadczeń, doliczając odsetki.

Wysokość świadczeń z funduszu

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, świadczenia z funduszu przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł. Świadczenia te wypłacane są w okresach miesięcznych. Z kolei to, w jakim terminie organ ustali prawo do świadczeń i dokona ich wypłaty, uzależnione jest od daty złożenia wniosku.

Polecane wzory pism:

• Wniosek o rozłożenie na raty długu alimentacyjnego
• Wzór wniosku o umorzenie zaległych alimentów z funduszu alimentacyjnego
• Odpowiedź na pozew o uchylenie alimentów
• Pozew o podwyższenie alimentów
• Oświadczenie o rezygnacji z alimentów
• Odpowiedź na pozew o podwyższenie alimentów
• Rezygnacja z alimentów przez dorosłe dziecko
• Wniosek o zniesienie alimentów