Zwolnienie z zeznawania – jak stosować art. 185 KPK?

Osoba wezwana na przesłuchanie w charakterze świadka, ma bezwzględny obowiązek stawienia się w siedzibie sądu lub innego organu prowadzącego postępowanie karne. Nieusprawiedliwiona absencja świadka, może kosztować go wysoką grzywnę, a nawet karę aresztu do 30 dni. Jak przy każdej zasadzie istnieją wyjątki, w których wezwane osoby mogą zastosować zwolnienie z zeznawania.
zwolnienie z zeznawania

Zgodnie z art. 185 Kodeksu postępowania karnego (dalej jako KPK), do wspomnianego zwolnienia prawo ma każda osoba, która pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym. Ważnym jest fakt, iż zwolnienie z zeznawania nie jest  stosowane z urzędu. Potrzeba jest wniesienie wniosku.

Prawo odmowy zeznań a zwolnienie z zeznawania

Zwolnienie z zeznawania wydawane na wniosek należy odróżnić od prawa świadka do odmowy składania zeznań. Zwolnienie na wniosek reguluje art. 185 KPK i dotyczy osób pozostających z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym.

Z kolei prawo do odmowy zeznań reguluje art. 182 KPK. Przepis ten mówi o „osobach najbliższych” i pozwala na zwolnienie z mocy prawa. Nie zależy od złożonego wniosku i następczej decyzji sądu.

Art. 182 KPK [Prawo odmowy zeznań]

§ 1. Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań.

§ 2. Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.

§ 3. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.

[reklama-ads]

Art. 185 [Zwolnienie z zeznawania] 

Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie.

Po analizie powyższych regulacji, uznać należy, że art. 185 KPK dotyczy możliwości uzyskania przez świadka zwolnienia od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania, jeśli świadkowi nie przysługuje prawo do odmowy składania zeznań. Warunkiem natomiast jest pozostawanie z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, który może eskalować konflikt wewnętrzny świadka pomiędzy lojalnością do  oskarżonego a ustawowym obowiązkiem mówienia prawdy.

Jaki cel przyświecał ustawodawcy?

Jak zostało wskazane w poprzednim akapicie, celem omawianej instytucji jest wyeliminowanie sytuacji, w której osoba bliska oskarżonemu zostaje postawiona w sytuacji wewnętrznego konfliktu związanego z lojalnością wobec osoby bliskiej a obowiązkiem mówienia prawdy.

Tak więc regulacja art. 185 KPK jedynie pośrednio chroni interes oskarżonego. Głównym jednak jej zadaniem jest ochrona interesów świadka, gdyż stwarza osobie przesłuchiwanej możliwość uniknięcia konfliktu wynikającego z faktu składania zeznań przeciwko osobie, z którą łączy go więź emocjonalna.

Zwalnia ją także z odpowiedzialności karnej, w przypadku, gdyby zdecydowała się „kłamać” lub konfabulować na korzyść oskarżonego. Skorzystanie z omawianej instytucji zależy od świadka.

Wniosek o zwolnienie z zeznań nie przysługuje świadkowi koronnemu (art. 8 ustawy o świadkach koronnych).

Co oznacza „szczególnie bliski stosunek osobisty”?

Szczególnie bliskim stosunku osobisty jest porównywalny do stosunku typowego dla osób najbliższych, m.in. małżonków. Jednocześnie pojęcie to może być interpretowane szerzej niż „osoby najbliższe”. Pod omawianym pojęciem należy rozumieć stosunek inny niż wynikający z więzów pokrewieństwa, powinowactwa czy małżeństwa. Przy czym musi to być również stosunek silnie łączący osobę mającą być przesłuchaną w charakterze świadka z oskarżonym.

Szczególnie bliski stosunek osobisty to przede wszystkim znaczący stosunek emocjonalny. Jest to stosunek o większym natężeniu emocjonalnym niż stosunek towarzyski, czy znajomość zawodowa. Może ona dotyczyć m.in. konkubinatu (w tym narzeczeństwa) czy długotrwałej przyjaźni.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 lipca 1997 roku, sygn. akt: II AKa 228/97

„Narzeczeństwo będzie uznane za <<szczególnie bliski stosunek osobisty>>, o ile jest związkiem trwałym, o zaznaczonych cechach planowanej, bądź już istniejącej wspólnoty nie tylko psychicznej, ale także wspólnoty obowiązków, czy wspólnoty materialnej. Odróżnić od narzeczeństwa należy przelotny, krótkotrwały i często szybko przemijający związek dwóch osób – istnienie między osobą przesłuchiwaną a osobą oskarżoną tylko luźnego, typowego dla kultury młodzieżowej związku, wymaga od organu przesłuchującego tym większej wnikliwości i rozsądku przy ocenie, czy w rzeczywistości zaistniał szczególnie bliski stosunek osobisty, uprawniający do odmowy składania zeznań”

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 14 października 2008roku, sygn. akt: II AKa 132/08

[reklama-ads]

„Podobnie samo utrzymywanie stosunków płciowych, nawet jeśli łączy się z krótkotrwałym wspólnym zamieszkiwaniem nie zawsze uzasadnia twierdzenia o pozostawaniu we wspólnym pożyciu zwanym konkubinatem, ani o istnieniu szczególnie bliskiego stosunku osobistego”.

Zwolnienie z zeznawania a wspólne dziecko

Uznaje się, iż szczególnie bliski stosunek osobisty wynika z faktu posiadania wspólnego dziecka przez oskarżonego i świadka. Należy jednak mieć na uwadze, że fakt posiadania wspólnego dziecka nie zawsze musi świadczyć o istnieniu szczególnie bliskiej relacji pomiędzy rodzicami.

Taka sytuacja będzie miała miejsce szczególnie wówczas, gdy dziecko urodziło się wiele lat temu, a jego rodzice nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. W takim wypadku posiadanie przez świadka wspólnego dziecka z oskarżonym nie może zostać uznane za szczególnie bliski stosunek osobisty.

Przepis art. 185 KPK reguluje aktualnie istniejący stosunek osobisty. Tak więc fakt istnienia w przeszłości relacji świadczącej o szczególnie bliskim stosunku osobistym, nie ma większego znaczenia, jeżeli stosunek ten nie jest kontynuowany.

Zwolnienie – jak to wygląda w praktyce?

Zwolnienie z zeznawania jest możliwe tylko i wyłącznie na wniosek świadka. Zgodnie z art. 300 § 3 KPK, świadek jest jednak o powyższym informowany przed pierwszym przesłuchaniem. We wniosku świadek powinien wyjaśnić, na czym polega omawiany „szczególnie bliski stosunek osobisty”, w jakim pozostaje z oskarżonym lub podejrzanym, a także okoliczność tę uprawdopodobnić.

Z uwagi na fakt, iż wniosek o zwolnienie jest składany w czasie przesłuchania, świadek powinien złożyć wniosek przed organem przesłuchującym. Decyzje wydaje organ przesłuchujący w postaci zarządzenia. Na decyzję w przedmiocie zwolnienia z obowiązku złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytanie zażalenie nie przysługuje.

Zwolnienie świadka od składania zeznań może zostać przyznane w całości lub w części – od odpowiedzi na konkretne pytania.

Wniosek złożony ustnie należy odnotować w protokole przesłuchania wraz z decyzją dotyczącą zwolnienia. Wniosek złożony na piśmie dołącza się do protokołu przesłuchania, a w treści protokołu przesłuchania należy umieścić adnotację o decyzji dotyczącej przedmiotowego zwolnienia.

Wniosek o zwolnienie a fakultatywność zwolnienia

Decyzja o istnieniu „szczególnie bliskiego stosunku osobistego” należy do organu procesowego. Istnienie tej przesłanki wymaga każdorazowej oceny konkretnych sytuacji.

Ocena ta jest swobodna, przy czym nie może być ona dowolna i musi być dokonana po uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności. Podkreślenia wymaga, że to do organu procesowego należy decyzja, czy dany stosunek osobisty, nawet gdy zachodzi, przeważa nad interesem wymiaru sprawiedliwości czy też nie.

Sąd lub inny organ przesłuchujący, przed podjęciem decyzji, może sprawdzić okoliczności podawane przez świadka we wniosku. Może tego dokonać np. przez przesłuchanie świadków, analizę przedłożonych dokumentów, jak też w inny sposób określony w Kodeksie postępowania karnego.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1971 roku, sygn. akt: IV KR 16/71

„Możliwość ustalenia relacji świadków zwolnionych ze składania zeznań. Ustawa, zezwalając osobom najbliższym oskarżonego lub pozostającym z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym na uchylenie się od składania zeznań w jego sprawie, nie zabrania jednocześnie korzystać z zeznań innych świadków, którzy stwierdzili okoliczności wiadome im z opowiadania wymienionych wyżej osób, oraz dokonywać na podstawie tych zeznań odpowiednich ustaleń faktycznych.”

Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2012 roku, sygn. akt: II KK 247/11

„Przewidziany w art. 186 § 1 KPK zakaz dowodowy nie oznacza wyłączenia możliwości przesłuchiwania osób trzecich na okoliczności, o których zeznawała osoba, która skorzystała następnie z prawa do odmowy zeznań, nawet gdy są to świadkowie czerpiący swoją wiedzę od osoby, która skorzystała z uprawnień wskazanych w przepisach art. 182 i 185 KPK. Nie może to być jednak odtworzenie zeznań, jakie złożył ten świadek.” 

Radosław Pilarski
Radosław Pilarski
Adwokat oraz doradca restrukturyzacyjny z wieloletnim doświadczeniem w prawie cywilnym, gospodarczym oraz upadłościowym i restrukturyzacyjnym.

więcej porad

Opieka naprzemienna – kompromis dla dobra dziecka

Opieka naprzemienna (często również określana pieczą naprzemienną) to rozwiązanie, w którym dziecko po rozstaniu rodziców przebywa pod opieką raz jednego, a raz drugiego rodzica. Występują tu podobne okresy, w jakich dziecko pozostaje z drugim z rodziców, przykładowo: dwa tygodnie u matki i dwa tygodnie u ojca. [reklama-ads] Opieka naprzemienna - regulacja prawna Opieka naprzemienna nie została zdefiniowana przez polski Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej KRiO). Omawiane pojęcie pojawiło się w art. art. 2 pkt 16 ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (obecnie uchylony). Regulacja prawa materialnego Wobec braku odpowiedniej regulacji prawnej (tu: regulacji prawa materialnego), powstaje pytanie, jak piecza naprzemienna winna być wykonywana. Odpowiednie wskazówki interpretacyjne zostały zawarte w art. 58 § 1 i § 1a KRiO.    [pomoc]Art. 58 § 1 KRiO W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. [reklama-ads] Art. 58 § 1a KRiO W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.[/pomoc] Jakkolwiek powyższe przepisy prawne odnoszą się do ustanowienia opieki naprzemiennej przy rozwodzie, tak należy je stosować jako wytyczne przy orzekaniu opieki naprzemiennej w ogólności. Orzeczenie o opiece naprzemiennej możliwe jest zarówno w przypadku przedstawienia przez rodziców pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania pieczy (które to porozumienie będzie wyszczególniać sposób wykonywania opieki), lecz także wówczas, gdy rodzice nie złożą takiego wniosku. W takim wariancie sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców ma prerogatywę do określenia w wyroku rozwodowym o zasadach dotyczących sprawowania opieki naprzemiennej. Regulacja prawa procesowego [reklama-ads] Przepisy odnoszące się do zagadnienia opieki naprzemiennej zostały unormowane w Kodeksie postępowania cywilnego, lecz i w tym kodeksie próżno szukać omawianego zagadnienia (dalej KPC). Treść art. 582[1] § 4 KPC wskazuje, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Podobne sformułowanie zostało zawarte w art. 598[22] oraz art. 756[2] § 2 KPC. Natomiast art. 756[2] § 1 pkt 3 KPC nadmienia, że „uwzględniając wniosek o zabezpieczenie przez uregulowanie sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnim dzieckiem poprzez mieszkanie z każdym z rodziców w powtarzających się okresach sąd może zagrozić obowiązanemu nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na wypadek naruszenia ciążących na nim obowiązków”. W trzech z powyższych przepisów (art. 582[1] § 4 KPC, art. 598[22] KPC oraz art. 756[2] § 2 KPC) użyto sformułowania "mieszkania dziecka z każdym z rodziców w powtarzających się okresach", natomiast w ostatnim ze wzmiankowanych (art. 756[2] § 1 pkt 3 KPC) mowa o pieczy nad dzieckiem polegającej na mieszkaniu z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Wszystkie zatem nawiązują do pojęcia opieki naprzemiennej, niemniej – w żadnym z nich nie występuje explicite hasło „opieki naprzemiennej” bądź „pieczy naprzemiennej”. Brak porozumienia między rodzicami w przedmiocie opieki naprzemiennej [reklama-ads] W chwili obecnej brak porozumienia pomiędzy rodzicami co do sposobu sprawowania opieki naprzemiennej nad małoletnim nie będzie stanowić dla wyroku rozwodowego przeszkody co do pozostawienia obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej. Zastosowanie znajdzie tu art. 58 § 1a zd. 1 KRiO, ustanawiający dyrektywę przemawiającą za pozostawieniem przez sąd władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Obecne uregulowanie prowadzi do konstatacji, że konflikt pomiędzy rodzicami nie będzie skutkował ograniczeniem ich władzy rodzicielskiej, o ile będzie to lepsze rozwiązanie z punktu widzenia dobra dziecka. Konflikty rodziców bądź problemy we wspólnym wykonywaniu władzy rodzicielskiej będą skutkowały koniecznością wydania przez sąd odpowiednich zarządzeń (art. 109 KRiO). W takim przypadku zgodna z dobrem dziecka nie będzie piecza naprzemienna. [uwaga]Czytaj też: Miejsce pobytu małoletniego dziecka wzór[/uwaga] Opieka naprzemienna a aspekty praktyczne Ustanowienie opieki naprzemiennej przysparza wiele trudności. W polskiej praktyce sądowej wciąż niechętnie ustanawia się pieczę naprzemienną, wskazując w tym zakresie, że silny konflikt pomiędzy rodzicami wyklucza możliwość pieczy naprzemiennej. [rada]W literaturze prawniczej wyrażono pogląd, zgodnie z którym w przypadku pieczy naprzemiennej "podstawowym warunkiem zastosowania tej formy opieki jest wystąpienie takich warunków, które pozwalają antycypować zgodną współpracę rodziców we wszystkich aspektach wychowawczych". [/rada] [reklama-ads] Warto zwrócić uwagę, że w zasadzie 3:20(2) modelowych Zasad Europejskiego Prawa Rodzinnego Dotyczących Odpowiedzialności Rodzicielskiej (http://ceflonline.net/principles/), wskazano, że właściwy organ, oceniając zasadność zastosowania pieczy naprzemiennej, powinien wziąć pod uwagę: wiek i opinię dziecka; zdolność i chęć osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do współpracy w sprawach dotyczących dziecka, jak również ich sytuację osobistą; odległość między miejscem pobytu osób, którym przysługuje władza rodzicielska, a szkołą dziecka. Opieka naprzemienna - podsumowanie Opieka naprzemienna to rozwiązanie, które zakłada, że dziecko będzie spędzać z każdym rodzicem czas w równej mierze. Regulacja pieczy naprzemiennej nie znalazła swego materialnoprawnego uregulowania w ustawie kodeks rodzinny i opiekuńczy, skutkiem czego nie ma ściśle określonych ram jej stosowania. Wskazuje się jednak, że orzeczenie opieki naprzemiennej możliwe będzie zarówno w przypadku przedstawienia przez rodziców pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania pieczy, ale nie jest to element konieczny. Najistotniejszym z punktu widzenia prawnego aspektem przemawiającym za ustanowieniem opieki naprzemiennej będzie dobro dziecka (tu rozumiane jako: możliwości psychofizyczne do spędzania równomiernego czasu z każdym z rodziców), współpraca rodziców w zakresie wzajemnego wychowania małoletniego oraz odległość pomiędzy placówką oświatową a miejscem zamieszkania każdego z rodziców. Uwagi na marginesie [reklama-ads] Zgodnie z art. 1 pkt 1–2 rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw z 27 lutego 2019 r. (Druk sejmowy Nr 3254) planowano wprowadzenie do KRiO szereg unormowań odnoszących się do opieki naprzemiennej. Zgodnie z projektem, nowe brzmienie miały uzyskać art. 58 oraz art. 107 KRiO. Wedle znowelizowanego art. 58 § 1a, w braku porozumienia małżonków o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem sąd rozstrzygał uwzględniając prawo dziecka do wychowywania przez oboje rodziców. Przewidywano też wprowadzenie § 1aa, który miał stanowić podstawę dla orzeczenia, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Z kolei w treści art. 107 KRiO planowano dodać § 2a wskazujący, że sąd może określić (pozostawiając wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom), że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Z wprowadzenia zmian jednak zrezygnowano. Przedłożona w dniu 9 kwietnia 2019 r. autopoprawka (Druk sejmowy Nr 3254-A) wprowadziła zmiany do projektu ustawy polegające m.in. na skreśleniu propozycji dotyczących uregulowania w KRiO opieki naprzemiennej. Zgodnie z uzasadnieniem, istniejący obecnie stan prawny należy uznać za optymalny, mimo, że zagadnienia dotyczące tej pieczy naprzemiennej są unormowane wyłącznie w przepisach prawa procesowego. [reklama-ads] [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359; dalej: KRiO). ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. – o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407). ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 1575; dalej: KPC). [/informacja] Polecane wzory pism: Wniosek o przysposobienie dziecka żony wzór Wniosek o zabezpieczenie pieczy nad dzieckiem wzór Wniosek o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka wzór Wniosek o ustanowienie opiekuna prawnego dla małoletniego dziecka wzór Wniosek o zmianę sposobu ograniczenia władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem

IP BOX – dla kogo preferencja podatkowa?

Ulga IP BOX w dniu 1 stycznia 2019 roku została zaimplementowana do ustawy o PIT (art. 30ca ust. 2) oraz do ustawy o CIT (art. 24d ust. 2). Oznacza to, że skorzystać z niej mogą zarówno podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych (osoby prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą), jak również podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (m.in. spółki osobowe czy spółki kapitałowe). [reklama-ads] Celem wprowadzenia powyższych przepisów jest zachęta podatkowa dla przedsiębiorców, którzy prowadzą lub zastanawiają się nad podjęciem działań badawczo-rozwojowych, których efektem będzie pogłębianie ogólnie rozumianej wiedzy. [rada]Ulga IP BOX dotyczy zarówno przychodu ze sprzedaży innowacyjnego produktu, jak i przychodu z udzielonych licencji do prawa autorskich.[/rada] Dla kogo ulga IP BOX? IP BOX uprawnia do skorzystania z niższej, 5% stawki podatku dochodowego w rocznym rozliczeniu tych podatków przez podmioty uzyskujące dochody z komercjalizacji wytworzonych lub rozwiniętych przez nich kwalifikowanych praw własności intelektualnej w drodze działalności badawczo-rozwojowej (B+R). Sama działalność badawczo-rozwojowa nie uprawnia jeszcze do korzystania z ulgi podatkowej. Oczywiście przede wszystkim działalność ta musi obejmować badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowane w sposób systematyczny w celu wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Przy czym podatnik musi być właścicielem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. W wyjątkowych sytuacjach takim prawem może być licencja wyłączna. Dodatkowo podatnik musi spełniać warunki księgowe. IP BOX wymaga od przedsiębiorcy by ten prowadził osobną ewidencję w sposób zapewniający ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów oraz dochodu. Co oznacza, że wyodrębnione muszą zostać przychody z danego prawa autorskiego od pozostałych przychodów. [reklama-ads] [rada]Omawiana ulga może zostać zastosowana dopiero po zakończeniu roku podatkowego przy kalkulacji rocznego zobowiązania podatkowego i składaniu rocznego zeznania podatkowego. IP BOX nie jest uwzględniany do celów kalkulacji miesięcznych lub kwartalnych zaliczek na podatek dochodowy PIT lub CIT.[/rada] Należy pamiętać, że zastosowanie preferencyjnej stawki jest uprawnieniem podatnika a nie obowiązkiem. Co więcej korzystanie z IP BOX jest niezależne od korzystania z ulgi B+R. Czym są kwalifikowane prawa? Zarówno przepis art. 30ca ust. 2 ustawy o PIT, jak i art. 24d ust. 2 ustawy o CIT wskazuje katalog praw intelektualnych, które będą podlegały pod omawianą ulgę. Katalog ten ma charakter zamknięty, co też oznacza, że nie ma możliwości rozszerzenia go o inne praw. Wspomniany katalog wskazuje takie prawa jak: patenty; prawo ochronne na wzór użytkowy; prawo z rejestracji wzoru przemysłowego; dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin; prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu; prawo z rejestracji topografii układu scalonego; autorskie prawo do programu komputerowego; wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie o ochronie prawnej odmian roślin; [reklama-ads] Nadania praw 1-5 dokonuje urząd patentowy na podstawie przeprowadzonej następczej kontroli merytorycznej w procesie rejestracji lub zgłoszenia. W przypadku prawa z rejestracji topografii układu scalonego oraz autorskiego prawa do programu komputerowego nie jest dokonywana kontrola merytoryczna, urząd dokonuje jedynie oceny formalnej zgłoszenia. Zastosowanie 5% podatku dochodowego wiąże się z promowaniem działalności o charakterze innowacyjnym, co też oznacza, że ulgą tą objęte są tylko te prawa, które w sposób jednoznaczny wiążą się z działalnością o charakterze twórczym. Dodatkowo, aby skorzystać z ulgi, wskazane prawa powinny podlegać ochronie na podstawie odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Jaki rodzaj dochodów uprawnia do IP BOX Jak zostało wyżej wskazane, nie tylko dochód ze sprzedaży kwalifikowanego prawa uprawnia do preferencji podatkowej. Z 5% podatku dochodowego mogą skorzystać również podatnicy, którzy osiągają dochód z: opłaty lub należności wynikające z umowy licencyjnej; kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi; odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym w tym postępowaniu sądowym lub arbitrażu. [rada]Twórca wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego uprawniony do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji może przenieść to prawo nieodpłatnie, lub za uzgodnioną zapłatą na rzecz przedsiębiorcy albo przekazać mu wynalazek, wzór użytkowy albo wzór przemysłowy do korzystania. Tym samym wskazane powyżej kwalifikowane prawa mogę zostać przeniesione lub udostępnione do korzystania w określonym zakresie.[/rada] [uwaga]Czytaj też: Prawo do integralności utworu – ochrona osobistych praw autorskich[/uwaga] [reklama-ads] Jak ustalić podstawy opodatkowania Podstawę opodatkowania dochodu stanowi kwalifikowany dochód z tych praw, tj. podstawę opodatkowania ustala się dla sumy kwalifikowanych dochodów z kwalifikowanych praw osiągniętych w roku podatkowym. [pomoc]Kwalifikowany dochód ustala się jako iloczyn dochodu z kwalifikowanych praw osiągniętych w roku podatkowym i wskaźnika określonego w ustawie PIT lub ustawie CIT. Wyliczenia owego wskaźnika dokonuje się zgodnie ze wzorem n = (a + b) x 1,3 / (a + b + c + d) w którym poszczególne litery wzoru oznaczają koszty faktycznie poniesione przez podatnika na: a – prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej; b – nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu niepowiązanego w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT bądź art. 11a ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT; c – nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu powiązanego w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT bądź art. 11a ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT; d – nabycie przez podatnika kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. [/pomoc] [reklama-ads] Przy czym do wskazanych kosztów nie zalicza się kosztów, które nie są bezpośrednio związane z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, m.in. odsetek, opłat finansowych oraz kosztów związanych z nieruchomościami. Związek z kwalifikowanym prawem powinien być  bezpośredni. Kosztami takimi będą więc w szczególności koszty surowców, wynagrodzeń, koszty laboratoryjne.  [rada]Jeżeli wartość wskaźnika okaże się większa od 1, przyjmuje się, że wartość ta wynosi 1. Wskaźnik nigdy nie może podwyższać dochodu do opodatkowania w stosunku do dochodu ustalanego na zasadach ogólnych.[/rada] A co jeżeli przedsiębiorca wykaże straty? Omawiane przepisy przewidują także sposób rozliczania straty w odniesieniu do kwalifikowanych prawach własności intelektualnej. Wykazaną stratę z kwalifikowanych praw w danym roku podatkowym odejmuje się od dochodu osiągniętego w najbliższych kolejno następujących po sobie 5 latach podatkowych z tego samego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, tego samego rodzaju produktu lub usługi lub tej samej grupy produktów lub usług, w których zostało wykorzystane kwalifikowane prawo własności intelektualnej. [reklama-ads] [informacja]Podstawa prawna: ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1426) ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1406) ustawa z dnia 26 czerwca 2003 roku o ochronie prawnej odmian roślin (Dz.U. z 2018 r.  432).[/informacja]