Środki probacyjne, czyli środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Środki probacyjne są instytucją przewidzianą przez Kodeks karny w art. 66-84, której zadaniem jest realizacja wychowawczych i prewencyjnych celów reakcji prawnokarnej sprawcy przestępstwa.
Środki probacyjne, czyli środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Środki probacyjne za główne zadanie mają stawiane resocjalizację osób skazanych lub zagrożonych karą. Środki te dają szansę sprawcy na poprawę swojej sytuacji karnej w warunkach wolnościowych.

Pozwalają ona na uchronienie się przed wykonywaniem kary w całości lub części. W wyjątkowych sytuacjach przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego, skazany w przypadku pozytywnego przebiegu próby może uniknąć kary .

Ogólnym warunkiem zastosowania środków probacyjnych jest pozytywna prognoza kryminologiczna skazanego. Przy ocenie skazanego bierze się pod uwagę jego dotychczasową postawę oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa. Pozytywna prognoza zakłada, że skazany swoim zachowaniem daje gwarancję przestrzegania porządku prawnego w przyszłości.

Środki związane z poddaniem sprawy próbie stosowane są zawsze przez okres próby. Zachowanie skazanego sprzeczne z nałożonymi na niego obowiązkami w czasie próby skutkuje zarządzeniem wykonania orzeczonej wobec niego kary; podjęciem warunkowo umorzonego postępowania karnego albo odwołaniem warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Środkami probacyjnymi są:

  • warunkowe umorzenie postępowania karnego;
  • warunkowe zawieszenie wykonania kary;
  • warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Instytucja ta uregulowana została przez art. 66 k.k. Zgodnie z nim sąd może orzec warunkowe umorzenie postępowania, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu są nieznaczne. Co więcej, okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić  wątpliwości.

Postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia muszą gwarantować, że będzie on przestrzegał porządku prawnego. Dodatkowo skazany nie może być uprzednio skazany za przestępstwo umyślne.

Warunkowego umorzenia nie stosuje się w przypadku przestępstwa, które zgodnie z k.k. zagrożone jest karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Okres próby wynosi od 1 roku do 3 lat. Biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

Dodatkowo w okresie próby sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora; osoby godnej zaufania; stowarzyszenia; instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Przy warunkowym umorzeniu sąd jednocześnie ma obowiązek nałożyć na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części. W miarę możliwości może także nałożyć obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę poszkodowanemu albo orzec nawiązkę.

Jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany, sąd obligatoryjnie podejmuje postępowanie karne. Sąd może podjąć postępowanie, w sytuacji, w której sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny. Sąd może podjąć postępowanie także w przypadku, gdy zawnioskuje o to kurator sądowy skazanego.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary

Warunkowe zawieszenie wykonania kary zostało unormowane przepisami art. 69-76 k.k. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności, pod warunkiem że kara ta nie przekracza 1 roku. Zawieszenie może nastąpić, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności.

Przy zawieszeniu sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Wykonanie kary może zostać zawieszone na okres próby od 1 roku do 3 lat. Biegnie od uprawomocnienia się wyroku. W przypadku sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat.

Przy zawieszeniu wykonania kary, sąd zobowiązuje, a jeżeli orzeknięto środek karny, może zobowiązać skazanego do szeregu dodatkowych obowiązków (art. 72 k.k.).

Może to być m.in. obowiązek informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby; przeproszenia pokrzywdzonego; powstrzymania się od nadużywania alkoholu; poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji.

W okresie próby sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora; osoby godnej zaufania; stowarzyszenia; instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, sąd zarządza wykonanie kary. Dodatkowo sąd może zarządzić wykonanie kary, w sytuacji, w której sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny.

Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.\

Czytaj też: Kara łączna

Warunkowe przedterminowe zwolnienie

Sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy postawa skazanego, jego właściwości i warunki osobiste uzasadniają przekonanie, że skazany na wolności będzie przestrzegał porządku prawnego (art. 77 k.k.).

Oceniając skazanego sąd bierze pod uwagę także okoliczności popełnienia przestępstwa, oraz zachowanie skazanego po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary.

Warunkowo zwolnić można po odbyciu co najmniej połowy kary. W przypadku recydywy podstawowej i wielokrotnej zwolnić można po odbyciu przez skazanego dwóch trzecich kary.

Natomiast w przypadku recydywy w zw. z przestępstwem przeciwko życiu lub zdrowiu; przestępstwem zgwałcenia; rozboju; kradzieży z włamaniem lub innego przestępstwa przeciwko mieniu popełnionego z użyciem przemocy, lub groźbą jej użycia, zwolnienie może zostać orzeczone po odbyciu trzech czwartych kary.

Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary. Skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary.

Okres próby w przypadku warunkowego zwolnienia stanowi czas pozostały do odbycia kary.  Przy czym nie może być on krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat. Przy recydywie, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata. Z kolei przy karze 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.

W razie odwołania warunkowego zwolnienia ponowne warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej roku kary pozbawienia wolności. W wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary.

Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.

Podstawa karna:

  • ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553).

Polecane wzory pism:

Bartosz Piech
Bartosz Piech
Prawnik specjalizujący się w prawie korporacyjnym oraz prawie zamówień publicznych.

więcej porad

Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności

Wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może złożyć skazany, który nie rozpoczął jeszcze odbywania kary, a więc przed przyjęciem go do zakładu karnego bądź aresztu śledczego. Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności - regulacje Odroczenie wykonywania kary pozbawienia wolności opisane zostało w art. 150 oraz 151 k.k.w. Instytucję tę możemy podzielić na taką, którą właściwy sąd orzeka obligatoryjnie. Wraz z momentem ziszczenia się określonych w ustawie przesłanek oraz fakultatywnie – udzielenie odroczenia wykonania kary zależy od subiektywnej decyzji orzekającego składu sądu. Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności - obowiązek Artykuł 150 k.k.w. mówi, iż sąd ma obowiązek odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności do czasu ustania przeszkody. W wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary przez skazanego. Kodeks nie definiuje pojęcia ciężkiej choroby, pozostawiając każdorazowo ocenę stanu zdrowia skazanego sądowi. Jedynie § 2 powyższego artykułu stwierdza krótko, że za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. W praktyce kwestię stanu zdrowia skazanego sąd pozostawia do rozpoznania biegłych sądowych stosownych specjalizacji. To od ich opinii zależało będzie czy skazany cierpiący na poważne schorzenie lub ciężką chorobę będzie mógł skorzystać z dobrodziejstwa instytucji odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności. Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności na rok Artykuł 151 k.k.w. daje nam możliwość odroczenia przez sąd wykonania kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Dodatkowo w stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę  nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, przy czym łączny okres odroczenia nie może przekroczyć 1 roku lub 3 lat (kobiety w ciąży lub osoby samotnie wychowujące dzieci). Zgodnie z § 4 niniejszego przepisu sąd odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddania się odpowiedniemu leczeniu, lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych. [uwaga]Czytaj też: Wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności wzór[/uwaga] Należy pamiętać, by do wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności dołączyć wniosek o wstrzymanie wykonania kary pozbawienia wolności do czasu wydania przez sąd decyzji w przedmiocie odroczenia. Jest to istotne, gdyż może dojść do sytuacji, że przed wydaniem postanowienia w przedmiocie odroczenia kary. Właściwy sąd wyda postanowienie o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności przez skazanego i wezwie go do zakładu penitencjarnego celem obycia owej kary, natomiast w przypadku niestawienia się skazanego w wyznaczonym przez sąd zakładzie karnym, sąd może wydać nakaz doprowadzenia osoby skazanej przez Policję. W efekcie wniosek o odroczenie osoby osadzonej staje się bezprzedmiotowe. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych opłata od wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności wynosi 80 zł. [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks karny wykonawczy.  ustawa z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych.[/informacja] Podobne wzory pism: Wniosek o odroczenie prac społecznych wzór Wniosek o odroczenie zapłaty należności sądowych Wniosek o przywrócenie prac społecznych wzór Wniosek o umorzenie prac społecznych wzór Sprzeciw od wyroku nakazowego wzór Sprzeciw od nakazu zapłaty wzór

Skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym

Skarga kasacyjna złożona przez stronę zostanie odrzucona, jeżeli w tej samej sprawię skargę wniósł Prokurator Generalny; Rzecznik Praw Obywatelskich; lub Rzecznik Praw Dziecka. Podstawy skargi Podstawami do skargi są błędy zawarte w zaskarżonym orzeczeniu bądź w postępowaniu w sprawie. Podstawy zostały enumeratywnie wyliczone w art. 3983 k.p.c.. Są to: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Natomiast podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Niedopuszczalność skargi K.p.c. przewidział także sytuacje, w których mimo popełnienia przez sąd błędów, skarga kasacyjna jest niedopuszczalna. Są to: sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tys. złotych; sprawy gospodarcze, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 75 tys. złotych; sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 10 tys. złotych. Przy czym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; sprawy o rozwód, o separację, sprawy o alimenty; sprawy o czynsz najmu lub dzierżawy; sprawy o naruszenie posiadania; sprawy dotyczące kar porządkowych; sprawy o świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych; sprawy o deputaty lub ich ekwiwalent; sprawy rozpoznane w postępowaniu uproszczonym. Wymogi skargi kasacyjnej Skarga kasacyjna prócz ogólnych wymogów dla pisma procesowego, musi zawierać także: oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy w części; przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie; wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie; wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany. W przypadku skargi kasacyjnej, k.p.c. nakłada przymus reprezentowania strony przez profesjonalistę w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. W związku z tym skarga kasacyjna musi zostać przygotowana i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego. Termin do wniesienia skargi Skargę kasacyjną należy wnieść do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Termin na to wynosi dwa miesiące od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Dodatkowo strona przeciwna ma prawo do wniesienia do sądu II instancji odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie dwóch tygodni od doręczenia jej skargi. Jeżeli skargę wniósł Prokurator Generalny albo Rzecznik Praw Obywatelskich, odpowiedź na skargę mogą złożyć obydwie strony. [uwaga]Czytaj też: Skarga na orzeczenie referendarza sądowego wzór[/uwaga] Rozpoznanie skargi Sąd Najwyższy przyjmuje skargę za pośrednictwem sądu II instancji. Co więcej, skarga ta jest najpierw badana przez sąd pod kątem istnienia okoliczności uzasadniających wyrokowanie w sprawie przez Sąd Najwyższy. Tzw. przedsąd obejmuje wszystkie złożone skargi kasacyjne. Sad Najwyższy przyjmie do rozpoznania tylko taką skargę kasacyjną w której: w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne; istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów; zachodzi nieważność postępowania; skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym. Skarga zostaje rozpoznana na rozprawie tylko w wypadku, kiedy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, a skarżący złożył w skardze kasacyjnej wniosek o jej rozpoznanie na rozprawie. Sąd Najwyższy może także rozpoznać skargę kasacyjną na rozprawie, jeżeli przemawiają za tym względy słuszności. Należy pamiętać, że w postępowaniu kasacyjnym strony nie mogą powoływać nowych faktów i dowodów. Z kolei Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia. Sąd Najwyższy oddali skargę kasacyjną, jeżeli nie ma uzasadnionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Sąd Najwyższy w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, lub innemu sądowi równorzędnemu. Sąd Najwyższy może uchylić także w całości lub w części orzeczenie sądu pierwszej instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi temu samemu lub równorzędnemu. W szczególnych sytuacjach Sąd Najwyższy może rozstrzygnąć sprawę co do meritum. Są to wypadki, w których Sąd Najwyższy uzna za uzasadnioną podstawę naruszenia prawa materialnego. Przy tym musi on stwierdzić, że skarga nie była oparta na podstawie naruszenia przepisów postępowania lub podstawa ta okazała się nieuzasadniona. Jeśli wyrok zostanie uchylony, sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. [informacja]Podstawa prawna: ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U z 2018 r. poz. 155).[/informacja] Podobne wzory pism: Pozew o podwyższenie alimentów wzór Odpowiedź na pozew o podwyższenie alimentów wzór Oświadczenie o rezygnacji z alimentów wzór Rezygnacja z alimentów przez dorosłe dziecko wzór Ugoda alimentacyjna wzór Ugoda w sprawie alimentów wzór Wniosek o zniesienie alimentów wzór