Opieka naprzemienna – kompromis dla dobra dziecka

Rozstanie rodziców często prowadzi do konfliktu lojalnościowego u dziecka. Małoletni z jednej strony chciałby utrzymać nieskrępowany, swobodny kontakt z obojgiem rodziców, z drugiej – ciężko jest mu zaadaptować się do nowej sytuacji, w której wizyty z ojcem lub matką są niemalże odświętne. W takiej sytuacji, rodzicie dziecka powinni wypracować optymalny sposób ustalenia kontaktów. Dobrym pomysłem może się okazać opieka naprzemienna.
opieka naprzemienna

Opieka naprzemienna (często również określana pieczą naprzemienną) to rozwiązanie, w którym dziecko po rozstaniu rodziców przebywa pod opieką raz jednego, a raz drugiego rodzica. Występują tu podobne okresy, w jakich dziecko pozostaje z drugim z rodziców, przykładowo: dwa tygodnie u matki i dwa tygodnie u ojca.

Opieka naprzemienna – regulacja prawna

Opieka naprzemienna nie została zdefiniowana przez polski Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej KRiO). Omawiane pojęcie pojawiło się w art. art. 2 pkt 16 ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (obecnie uchylony).

Regulacja prawa materialnego

Wobec braku odpowiedniej regulacji prawnej (tu: regulacji prawa materialnego), powstaje pytanie, jak piecza naprzemienna winna być wykonywana. Odpowiednie wskazówki interpretacyjne zostały zawarte w art. 58 § 1 i § 1a KRiO.   

Art. 58 § 1 KRiO

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.

Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

[reklama-ads]

Art. 58 § 1a KRiO

W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.

Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

Jakkolwiek powyższe przepisy prawne odnoszą się do ustanowienia opieki naprzemiennej przy rozwodzie, tak należy je stosować jako wytyczne przy orzekaniu opieki naprzemiennej w ogólności.

Orzeczenie o opiece naprzemiennej możliwe jest zarówno w przypadku przedstawienia przez rodziców pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania pieczy (które to porozumienie będzie wyszczególniać sposób wykonywania opieki), lecz także wówczas, gdy rodzice nie złożą takiego wniosku.

W takim wariancie sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców ma prerogatywę do określenia w wyroku rozwodowym o zasadach dotyczących sprawowania opieki naprzemiennej.

Regulacja prawa procesowego

Przepisy odnoszące się do zagadnienia opieki naprzemiennej zostały unormowane w Kodeksie postępowania cywilnego, lecz i w tym kodeksie próżno szukać omawianego zagadnienia (dalej KPC).

Treść art. 582[1] § 4 KPC wskazuje, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Podobne sformułowanie zostało zawarte w art. 598[22] oraz art. 756[2] § 2 KPC.

Natomiast art. 756[2] § 1 pkt 3 KPC nadmienia, że „uwzględniając wniosek o zabezpieczenie przez uregulowanie sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnim dzieckiem poprzez mieszkanie z każdym z rodziców w powtarzających się okresach sąd może zagrozić obowiązanemu nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na wypadek naruszenia ciążących na nim obowiązków”.

W trzech z powyższych przepisów (art. 582[1] § 4 KPC, art. 598[22] KPC oraz art. 756[2] § 2 KPC) użyto sformułowania „mieszkania dziecka z każdym z rodziców w powtarzających się okresach”, natomiast w ostatnim ze wzmiankowanych (art. 756[2] § 1 pkt 3 KPC) mowa o pieczy nad dzieckiem polegającej na mieszkaniu z każdym z rodziców w powtarzających się okresach.

Wszystkie zatem nawiązują do pojęcia opieki naprzemiennej, niemniej – w żadnym z nich nie występuje explicite hasło „opieki naprzemiennej” bądź „pieczy naprzemiennej”.

Brak porozumienia między rodzicami w przedmiocie opieki naprzemiennej

W chwili obecnej brak porozumienia pomiędzy rodzicami co do sposobu sprawowania opieki naprzemiennej nad małoletnim nie będzie stanowić dla wyroku rozwodowego przeszkody co do pozostawienia obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej. Zastosowanie znajdzie tu art. 58 § 1a zd. 1 KRiO, ustanawiający dyrektywę przemawiającą za pozostawieniem przez sąd władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom.

Obecne uregulowanie prowadzi do konstatacji, że konflikt pomiędzy rodzicami nie będzie skutkował ograniczeniem ich władzy rodzicielskiej, o ile będzie to lepsze rozwiązanie z punktu widzenia dobra dziecka.

Konflikty rodziców bądź problemy we wspólnym wykonywaniu władzy rodzicielskiej będą skutkowały koniecznością wydania przez sąd odpowiednich zarządzeń (art. 109 KRiO). W takim przypadku zgodna z dobrem dziecka nie będzie piecza naprzemienna.

Opieka naprzemienna a aspekty praktyczne

Ustanowienie opieki naprzemiennej przysparza wiele trudności. W polskiej praktyce sądowej wciąż niechętnie ustanawia się pieczę naprzemienną, wskazując w tym zakresie, że silny konflikt pomiędzy rodzicami wyklucza możliwość pieczy naprzemiennej.

W literaturze prawniczej wyrażono pogląd, zgodnie z którym w przypadku pieczy naprzemiennej „podstawowym warunkiem zastosowania tej formy opieki jest wystąpienie takich warunków, które pozwalają antycypować zgodną współpracę rodziców we wszystkich aspektach wychowawczych”.

Warto zwrócić uwagę, że w zasadzie 3:20(2) modelowych Zasad Europejskiego Prawa Rodzinnego Dotyczących Odpowiedzialności Rodzicielskiej (http://ceflonline.net/principles/), wskazano, że właściwy organ, oceniając zasadność zastosowania pieczy naprzemiennej, powinien wziąć pod uwagę:

  1. wiek i opinię dziecka;
  2. zdolność i chęć osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do współpracy w sprawach dotyczących dziecka, jak również ich sytuację osobistą;
  3. odległość między miejscem pobytu osób, którym przysługuje władza rodzicielska, a szkołą dziecka.

Opieka naprzemienna – podsumowanie

Opieka naprzemienna to rozwiązanie, które zakłada, że dziecko będzie spędzać z każdym rodzicem czas w równej mierze.

Regulacja pieczy naprzemiennej nie znalazła swego materialnoprawnego uregulowania w ustawie kodeks rodzinny i opiekuńczy, skutkiem czego nie ma ściśle określonych ram jej stosowania. Wskazuje się jednak, że orzeczenie opieki naprzemiennej możliwe będzie zarówno w przypadku przedstawienia przez rodziców pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania pieczy, ale nie jest to element konieczny.

Najistotniejszym z punktu widzenia prawnego aspektem przemawiającym za ustanowieniem opieki naprzemiennej będzie dobro dziecka (tu rozumiane jako: możliwości psychofizyczne do spędzania równomiernego czasu z każdym z rodziców), współpraca rodziców w zakresie wzajemnego wychowania małoletniego oraz odległość pomiędzy placówką oświatową a miejscem zamieszkania każdego z rodziców.

Uwagi na marginesie

Zgodnie z art. 1 pkt 1–2 rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw z 27 lutego 2019 r. (Druk sejmowy Nr 3254) planowano wprowadzenie do KRiO szereg unormowań odnoszących się do opieki naprzemiennej.

Zgodnie z projektem, nowe brzmienie miały uzyskać art. 58 oraz art. 107 KRiO. Wedle znowelizowanego art. 58 § 1a, w braku porozumienia małżonków o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem sąd rozstrzygał uwzględniając prawo dziecka do wychowywania przez oboje rodziców.

Przewidywano też wprowadzenie § 1aa, który miał stanowić podstawę dla orzeczenia, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach.

Z kolei w treści art. 107 KRiO planowano dodać § 2a wskazujący, że sąd może określić (pozostawiając wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom), że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach.

Z wprowadzenia zmian jednak zrezygnowano. Przedłożona w dniu 9 kwietnia 2019 r. autopoprawka (Druk sejmowy Nr 3254-A) wprowadziła zmiany do projektu ustawy polegające m.in. na skreśleniu propozycji dotyczących uregulowania w KRiO opieki naprzemiennej.

Zgodnie z uzasadnieniem, istniejący obecnie stan prawny należy uznać za optymalny, mimo, że zagadnienia dotyczące tej pieczy naprzemiennej są unormowane wyłącznie w przepisach prawa procesowego.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359; dalej: KRiO).
  • ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. – o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407).
  • ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 1575; dalej: KPC).

Polecane wzory pism:

Przemysław Grzegorczyk
Przemysław Grzegorczyk
Adwokat specjalizujący się w prawie rodzinnym, karnym i karnoskarbowym.

więcej porad

Skupowanie przedawnionych długów – problemy z firmami windykacyjnymi

Banków oraz innych instytucji finansowych nie interesuje indywidualne ściąganie małych należności. Lepszym pomysłem jest sprzedanie owych zobowiązań firmom windykacyjnym. Firmy te często skupują należności sprzed wielu lat, które w świetle prawa są już przedawnione. Warto sobie jednak zdać sprawę, że skupowanie przedawnionych długów i próba ich egzekwowania w obecnych realiach jest prawnie sporna. [reklama-ads] Bankowy tytuł egzekucyjny a prawo do egzekucji Do 1 sierpnia 2016 roku, banki posiadały uprzywilejowaną pozycję względem dłużników. Aby wszcząć procedurę egzekucyjną, nie potrzebowały wyroku sądu - wystarczyło, że wystawiły bankowy tytuł egzekucyjny (dalej BTE). Obecnie banki, aby wszcząć egzekucję, muszę przejść standardową drogę prawną. Najpierw muszą dłużnika pozwać i przeprowadzić postępowanie sądowe. Dopiero po otrzymaniu pozytywnego wyroku, mogą zgłosić się do komornika. W takiej sytuacji bankom przestała opłacać się taka forma odzyskiwania należności. Łatwiejszym sposobem jest sprzedaż „paczek” wierzytelności - po zaniżonych cenach - firmom windykacyjnym. Niższy „zarobek”, ale za to pewny. W skutek tego procederu owe firmy , wchodzą w posiadanie szeregu wierzytelności, z których znaczna część uległa już przedawnieniu. [rada]Nowelizacja przepisów nie obejmu postępowań wszczętych na podstawie BTE, które rozpoczęły się przed 1 sierpnia 2016 roku.[/rada] Skupowanie przedawnionych długów - zarzut przedawnienia receptą na bezprawne pozwy [reklama-ads] Jak zostało zauważone powyżej, skupowanie przedawnionych długów stanowi ryzyko firm windykacyjnych. Firmy te skupują paczki wierzytelności, rzadko kiedy sprawdzając jakość zakupionych „produktów”. Firmy te mają świadomość, że niektóre wierzytelności są dawno przedawnione, ale liczą, że nieświadomi dłużnicy spłacą zobowiązania. Otrzymując pismo od firmy windykacyjnej należy się mieć na baczności. Roszczenia te niejednokrotnie są przedawnione. Co do zasady, wierzytelności bankowe przedawniają się po 3 latach, licząc od dnia wymagalności spłaty. Najistotniejszy w tym jest fakt, że czynności podejmowane przez bank na podstawie BTE nie przerywają biegu terminu przedawnienia dla firmy windykacyjnej, która tę wierzytelność nabyła. Przedawnienie rozpoczyna bieg od momentu wypowiedzenia umowy kredytu lub pożyczki. Co też oznacza, że argumenty firmy, która stwierdza, że przedawnienie biegnie na nowo od chwili sprzedaży wierzytelności przez bank, są bezpodstawne. [rada] Wierzytelności bankowe przedawniają się po 3 latach, licząc od dnia wymagalności spłaty.[/rada] Należy przy tym pamiętać, że powyższe ma zastosowanie jedynie w sprawach sądowych. Jedynie na etapie postępowania sądowego można skutecznie podnieść zarzut przedawnienia. Jeżeli firma windykacyjna jest już w posiadaniu wyroku, ma ona prawo prowadzić na jego podstawie postępowanie egzekucyjne. [reklama-ads] [uwaga]Czytaj też: Windykacja, czy zawsze dłużnik stoi na straconej pozycji?[/uwaga] Jeżeli nie zarzut przedawnienia, to co? Sam fakt legitymowania się przez windykatora wyrokiem sądu nie zawsze oznacza obowiązek zapłaty. W wielu wypadkach, pomimo prowadzenia postępowania egzekucyjnego, dłużnik nigdy nie otrzymał wyroku lub nakazu zapłaty. Stałą strategią firm odzyskujących wierzytelności jest wskazywanie w pozwie błędnego adresu korespondencyjnego dłużnika. Takie zagranie ma na celu uniemożliwienie dłużnikowi obrony jego interesów. W sytuacji, gdy pozwany nie podniesie zarzutów na pozew, sąd wydaje wyrok nakazowy. [pomoc]Jak to wygląda w praktyce? Windykator składa pozew o zapłatę do sądu. Sąd na podstawie twierdzeń powoda wydaje nakaz zapłaty i wysyła go na błędy adres dłużnika. Z oczywistych powodów dłużnik nie jest w stanie odebrać pisma, zapoznać się z nim i wnieść sprzeciwu od pozwu. Po dwukrotnej próbie dostarczenia korespondencji z orzeczeniem, wraca ona do sądu, który traktuje ją jako doręczoną. Po dwóch tygodniach od tego momentu wyrok staje się prawomocny.[/pomoc] [reklama-ads] Jeżeli dłużnika spotyka taka sytuacja, ma on prawo do powództwa przeciwegzekucyjnego. Nieprawidłowe doręczenie wyroku sprawia, że termin do wniesienia sprzeciwu nigdy nie zaczyna biec. Stanowi do doskonały powód do wstrzymania egzekucji. Dzięki temu dłużnik ponownie zyskuje możliwość na podniesienie zarzut przedawnienia. Otrzymałeś nakaz zapłaty i co dalej? W walce z firmami windykacyjnymi duże znaczenie ma również czas. Pozew o zapłatę czy to skierowany do e-sądu, czy do postępowania nakazowego lub upominawczego, rozpoznawany jest na rozprawie, bez udziału stron. Dopiero po skutecznym wniesieniu sprzeciwu sprawa trafia do zwykłego postępowania, w którym przeprowadzana jest standardowa rozprawa oraz postępowanie dowodowe. [rada]Po otrzymaniu nakazu zapłaty dłużnik ma jedynie 2 tygodnie na wniesienie sprzeciwu od pozwu. Po tym terminie wyrok staje się prawomocny i może stanowić podstawę egzekucji.[/rada] Niezwykle ważne jest, aby w sprzeciwie (postępowanie uproszczone) lub odpowiedzi na pozew (postępowanie zwykłe), podnieść zarzut przedawnienia. Sąd nie bada przesłanek przedawnienia z urzędu. Jeżeli dłużnik sam go nie wskaże, sąd wyda wyrok nakazujący zapłatę wierzytelności. Firmy windykacyjne doskonale o tym wiedzą i liczą, że dłużnik nie zgłosi zarzutu. [reklama-ads]

Zwolnienie z zeznawania – jak stosować art. 185 KPK?

Zgodnie z art. 185 Kodeksu postępowania karnego (dalej jako KPK), do wspomnianego zwolnienia prawo ma każda osoba, która pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym. Ważnym jest fakt, iż zwolnienie z zeznawania nie jest  stosowane z urzędu. Potrzeba jest wniesienie wniosku. [reklama-ads] Prawo odmowy zeznań a zwolnienie z zeznawania Zwolnienie z zeznawania wydawane na wniosek należy odróżnić od prawa świadka do odmowy składania zeznań. Zwolnienie na wniosek reguluje art. 185 KPK i dotyczy osób pozostających z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym. Z kolei prawo do odmowy zeznań reguluje art. 182 KPK. Przepis ten mówi o „osobach najbliższych” i pozwala na zwolnienie z mocy prawa. Nie zależy od złożonego wniosku i następczej decyzji sądu. [paragraf] Art. 182 KPK [Prawo odmowy zeznań] § 1. Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. § 2. Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. § 3. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. [reklama-ads] Art. 185 [Zwolnienie z zeznawania]  Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie.[/paragraf] Po analizie powyższych regulacji, uznać należy, że art. 185 KPK dotyczy możliwości uzyskania przez świadka zwolnienia od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania, jeśli świadkowi nie przysługuje prawo do odmowy składania zeznań. Warunkiem natomiast jest pozostawanie z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, który może eskalować konflikt wewnętrzny świadka pomiędzy lojalnością do  oskarżonego a ustawowym obowiązkiem mówienia prawdy. Jaki cel przyświecał ustawodawcy? Jak zostało wskazane w poprzednim akapicie, celem omawianej instytucji jest wyeliminowanie sytuacji, w której osoba bliska oskarżonemu zostaje postawiona w sytuacji wewnętrznego konfliktu związanego z lojalnością wobec osoby bliskiej a obowiązkiem mówienia prawdy. Tak więc regulacja art. 185 KPK jedynie pośrednio chroni interes oskarżonego. Głównym jednak jej zadaniem jest ochrona interesów świadka, gdyż stwarza osobie przesłuchiwanej możliwość uniknięcia konfliktu wynikającego z faktu składania zeznań przeciwko osobie, z którą łączy go więź emocjonalna. Zwalnia ją także z odpowiedzialności karnej, w przypadku, gdyby zdecydowała się „kłamać” lub konfabulować na korzyść oskarżonego. Skorzystanie z omawianej instytucji zależy od świadka. [rada]Wniosek o zwolnienie z zeznań nie przysługuje świadkowi koronnemu (art. 8 ustawy o świadkach koronnych).[/rada] Co oznacza „szczególnie bliski stosunek osobisty”? [reklama-ads] Szczególnie bliskim stosunku osobisty jest porównywalny do stosunku typowego dla osób najbliższych, m.in. małżonków. Jednocześnie pojęcie to może być interpretowane szerzej niż „osoby najbliższe”. Pod omawianym pojęciem należy rozumieć stosunek inny niż wynikający z więzów pokrewieństwa, powinowactwa czy małżeństwa. Przy czym musi to być również stosunek silnie łączący osobę mającą być przesłuchaną w charakterze świadka z oskarżonym. Szczególnie bliski stosunek osobisty to przede wszystkim znaczący stosunek emocjonalny. Jest to stosunek o większym natężeniu emocjonalnym niż stosunek towarzyski, czy znajomość zawodowa. Może ona dotyczyć m.in. konkubinatu (w tym narzeczeństwa) czy długotrwałej przyjaźni. [paragraf]Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 lipca 1997 roku, sygn. akt: II AKa 228/97 „Narzeczeństwo będzie uznane za <<szczególnie bliski stosunek osobisty>>, o ile jest związkiem trwałym, o zaznaczonych cechach planowanej, bądź już istniejącej wspólnoty nie tylko psychicznej, ale także wspólnoty obowiązków, czy wspólnoty materialnej. Odróżnić od narzeczeństwa należy przelotny, krótkotrwały i często szybko przemijający związek dwóch osób – istnienie między osobą przesłuchiwaną a osobą oskarżoną tylko luźnego, typowego dla kultury młodzieżowej związku, wymaga od organu przesłuchującego tym większej wnikliwości i rozsądku przy ocenie, czy w rzeczywistości zaistniał szczególnie bliski stosunek osobisty, uprawniający do odmowy składania zeznań" Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 14 października 2008roku, sygn. akt: II AKa 132/08 [reklama-ads] „Podobnie samo utrzymywanie stosunków płciowych, nawet jeśli łączy się z krótkotrwałym wspólnym zamieszkiwaniem nie zawsze uzasadnia twierdzenia o pozostawaniu we wspólnym pożyciu zwanym konkubinatem, ani o istnieniu szczególnie bliskiego stosunku osobistego”.[/paragraf] Zwolnienie z zeznawania a wspólne dziecko Uznaje się, iż szczególnie bliski stosunek osobisty wynika z faktu posiadania wspólnego dziecka przez oskarżonego i świadka. Należy jednak mieć na uwadze, że fakt posiadania wspólnego dziecka nie zawsze musi świadczyć o istnieniu szczególnie bliskiej relacji pomiędzy rodzicami. Taka sytuacja będzie miała miejsce szczególnie wówczas, gdy dziecko urodziło się wiele lat temu, a jego rodzice nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. W takim wypadku posiadanie przez świadka wspólnego dziecka z oskarżonym nie może zostać uznane za szczególnie bliski stosunek osobisty. Przepis art. 185 KPK reguluje aktualnie istniejący stosunek osobisty. Tak więc fakt istnienia w przeszłości relacji świadczącej o szczególnie bliskim stosunku osobistym, nie ma większego znaczenia, jeżeli stosunek ten nie jest kontynuowany. [uwaga]Czytaj też: Zwrot kosztów stawiennictwa w sądzie wzór Odmowa składania zeznań wzór Oświadczenie o odmowie składania zeznań na piśmie Wniosek o wycofanie zeznań wzór Zeznania świadków o pracy w gospodarstwie rolnym [/uwaga] Zwolnienie – jak to wygląda w praktyce? Zwolnienie z zeznawania jest możliwe tylko i wyłącznie na wniosek świadka. Zgodnie z art. 300 § 3 KPK, świadek jest jednak o powyższym informowany przed pierwszym przesłuchaniem. We wniosku świadek powinien wyjaśnić, na czym polega omawiany „szczególnie bliski stosunek osobisty”, w jakim pozostaje z oskarżonym lub podejrzanym, a także okoliczność tę uprawdopodobnić. Z uwagi na fakt, iż wniosek o zwolnienie jest składany w czasie przesłuchania, świadek powinien złożyć wniosek przed organem przesłuchującym. Decyzje wydaje organ przesłuchujący w postaci zarządzenia. Na decyzję w przedmiocie zwolnienia z obowiązku złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytanie zażalenie nie przysługuje. [reklama-ads] [rada]Zwolnienie świadka od składania zeznań może zostać przyznane w całości lub w części – od odpowiedzi na konkretne pytania.[/rada] Wniosek złożony ustnie należy odnotować w protokole przesłuchania wraz z decyzją dotyczącą zwolnienia. Wniosek złożony na piśmie dołącza się do protokołu przesłuchania, a w treści protokołu przesłuchania należy umieścić adnotację o decyzji dotyczącej przedmiotowego zwolnienia. Wniosek o zwolnienie a fakultatywność zwolnienia Decyzja o istnieniu „szczególnie bliskiego stosunku osobistego” należy do organu procesowego. Istnienie tej przesłanki wymaga każdorazowej oceny konkretnych sytuacji. Ocena ta jest swobodna, przy czym nie może być ona dowolna i musi być dokonana po uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności. Podkreślenia wymaga, że to do organu procesowego należy decyzja, czy dany stosunek osobisty, nawet gdy zachodzi, przeważa nad interesem wymiaru sprawiedliwości czy też nie. Sąd lub inny organ przesłuchujący, przed podjęciem decyzji, może sprawdzić okoliczności podawane przez świadka we wniosku. Może tego dokonać np. przez przesłuchanie świadków, analizę przedłożonych dokumentów, jak też w inny sposób określony w Kodeksie postępowania karnego. [reklama-ads] [paragraf]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1971 roku, sygn. akt: IV KR 16/71 „Możliwość ustalenia relacji świadków zwolnionych ze składania zeznań. Ustawa, zezwalając osobom najbliższym oskarżonego lub pozostającym z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym na uchylenie się od składania zeznań w jego sprawie, nie zabrania jednocześnie korzystać z zeznań innych świadków, którzy stwierdzili okoliczności wiadome im z opowiadania wymienionych wyżej osób, oraz dokonywać na podstawie tych zeznań odpowiednich ustaleń faktycznych.” Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2012 roku, sygn. akt: II KK 247/11 „Przewidziany w art. 186 § 1 KPK zakaz dowodowy nie oznacza wyłączenia możliwości przesłuchiwania osób trzecich na okoliczności, o których zeznawała osoba, która skorzystała następnie z prawa do odmowy zeznań, nawet gdy są to świadkowie czerpiący swoją wiedzę od osoby, która skorzystała z uprawnień wskazanych w przepisach art. 182 i 185 KPK. Nie może to być jednak odtworzenie zeznań, jakie złożył ten świadek.” [/paragraf] [reklama-ads]