Upływ terminu w sobotę w prawie cywilnym i karnym

Obliczanie terminów w polskim prawie cywilnym i karnym stanowi znaczny problem zarówno dla obywateli jak również dla samych prawników. Przepisy nie są szczegółowe, natomiast orzecznictwo jest rozbieżne. Upływ terminu w sobotę okazał się najbardziej problematyczną kwestią w tej materii.
Upływ terminu w sobotę w prawie cywilnym i karnym

Obecnie, prawo cywilne i prawo karne, przy obliczeniu terminu, soboty traktuje odmiennie. Tym samym upływ terminu w sobotę będzie miał inne skutki procesowe dla postępowania cywilnego a inne dla postępowania karnego.

Jak to jest w procedurze cywilnej?

Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie niektórych ustaw znowelizowała art. 115 kodeksu cywilnego. Dzięki temu zasady obliczenia terminów dla dokonania czynności prawa cywilnego uległy zmianie. Zgodnie z nowelą koniec terminu do wykonania czynności przypadający na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub sobotę, upływa dnia następnego.

Zmiana z dnia 16 grudnia 2016 roku zrównała soboty z dniami ustawowo wolnymi od pracy, którymi są wszystkie niedziele oraz inne święta państwowe. W przypadku gdy termin upływa w sobotę, ulega on przedłużeniu z mocy prawa do pierwszego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy bądź sobotą.

Na marginesie

Za święta państwowe bierzemy dni: 1 stycznia; 6 stycznia – Święto Trzech Króli; pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkanocnych; 1 maja – Święto Pracy; 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek; dzień Bożego Ciała; 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny; 1 listopada – Wszystkich Świętych, 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości; 25 i 26 grudnia – dni Świąt Bożego Narodzenia.

Jak ta kwestia została rozwiązana przez prawo karne?

Niestety kwestia sobót w prawie karnych wciąż nie została rozwiązana. Zgodnie z art. 123 § 3 k.p.k., jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia. Niestety sama ustawa nie definiuje, czym jest dzień wolny od pracy.

Do ustalenia dni wolnych od pracy należy sięgnąć do art. 1 ustawy z 18 stycznia 1951 roku. Ustawa ta za dnia wolne od pracy uznaje niedziele i święta. Natomiast sobota, która dla większości obywateli, wszystkich urzędów, w tym sądów, jest dniem wolnym od pracy, zostawała kwestią, którą każdy organ decyzyjny interpretował dowolnie.

Problem został niejako rozwiązany poprzez nowelizacje Kodeksu pracy. Zmieniony przepis art. 129 k.p. wspomina o pięciodniowym tygodniu pracy, nie regulując jednak czy te dni muszą przypadać od poniedziałku do piątku.

W związku z tym to pracodawca ma swobodę w ustaleniu, jaki będzie drugi w tygodniu (oprócz niedzieli) dzień wolny od pracy. Może to być zarówna sobota, jak i poniedziałek czy środa. Przyjęto zatem, że sobota nie jest dniem uznanym przez ustawę za dzień wolny od pracy, a co za tym idzie upływ terminu może przypadać na sobotę.

Jakie stanowisko przyjmuje doktryna…?

Wielu komentatorów podchodzi do tematu czysto formalistycznie, uznając, że skoro sobota nie jest dniem wolnym od pracy, to nie ma przeszkód, aby termin końcowy przypadał właśnie na nią. Inni patrzą na problem również z płaszczyzny praktycznej, zwracając uwagę, że urzędy w Polsce nie pracują w soboty (nie licząc dyżurów). To samo dotyczy placówek pocztowych w mniejszych miastach – w większości z nich placówki te są nieczynne w soboty.

… a jakie judykatura?

Kwestia sobót była przedmiotem procedowania sądów powszechnych, jak również kilkukrotnie Sądu Najwyższego.  W sprawach o sygn. akt: IV KZ 95/07; oraz sygn. akt: IV KZ 13/07 Sąd Najwyższy uznał, że „Sobota nie jest uznana przez ustawę za dzień wolny od pracy w rozumieniu art. 123 § 3 k.p.k.” 

Odmienne stanowisko natomiast zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu o sygn. akt: II KZ 14/03, w którym stwierdził, że: „Wolne soboty należy traktować jako dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy w rozumieniu art. 123 § 3 k.p.k.” Podobnie Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu o sygn. akt: II AKz 40/04 sformułował tezę, że: „Wprawdzie ostatni dzień terminu do wniesienia apelacji nie był dniem ustawowo wolnym od pracy, ale w tym dniu sądy w całym kraju nie pracowały (na mocy odpowiedniego zarządzenia), zatem apelujący nie mógł swej skargi złożyć bezpośrednio w siedzibie sądu. Nie ma znaczenia, że tego dnia były czynne niektóre urzędy pocztowe, więc pismo do sądu można było wysłać pocztą.”

Dodatkowo Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia o sygn. akt: II AKz 23/09 stwierdził, że „Konieczność zachowania gwarancji praw obywateli, w tym prawa do sądu, przy braku jednolitości orzecznictwa w tym zakresie oraz powszechnym przekonaniu społecznym, iż sobota jest dniem wolnym od pracy, rodzi potrzebę zmiany przepisów proceduralnych we wszystkich procedurach w tym względzie”.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U.2017.0.1904).
  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.2018.0.1025).
  • ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U.2018.0.917).

Polecane wzory pism:

Żaneta Pilarska-Czeluśniak
Żaneta Pilarska-Czeluśniak
Dziennikarz i redaktor, od lat związana z branżą prawniczą i finansową.

więcej porad

Podatek od dochodu uzyskanego za granicą

Prawo międzynarodowe nakazuje pracodawcy za granicą pobierać z wynagrodzenia polskiego pracownika zaliczki na podatek od dochodu uzyskanego za granicą na podatek dochodowy. Podatnik ma natomiast obowiązek rozliczyć się z tych zaliczek w Polsce. Dodatkowo od wynagrodzenia uzyskanego za granicą podatnik musi rozliczyć się z organem skarbowym państwa w którym pracuje. Polak niebędący rezydentem podatkowym państwa obcego w którym pracuje, w tym państwie musi wykazać i rozliczyć jedynie zarobki uzyskane w tym kraju. Dla przykładu, jeżeli obywatel Polski pracuje w dwóch państwach obcych to w każdym z nich ma obowiązek rozliczyć się wyłącznie z zarobków uzyskiwanych na terytorium danych krajów. W Polsce zaś podatnik będzie musiał rozliczyć wszystkie swoje przychody, tj. złożyć dodatkowe zeznanie podatkowe i wykazać zarobki ze obu państw obcych. Jak rozliczyć się za pracę za granicą? Metoda rozliczenia dochodów uzyskanych z tytułu pracy wykonywanej za granicą będzie zależała od rodzaju zatrudnienia. Możemy wyróżnić sytuację w której: polski podatnik pracuje dla zagranicznego pracodawcy za granicą; polski pracodawca wysyła pracownika do pracy za granicę i wynagrodzenie wypłaca mu z Polski; zagraniczny pracodawca wynagradza polskiego pracownika za pracę wykonywaną na terytorium Polski. Dochód uzyskany za pracę za granicą u zagranicznego pracodawcy Wynagrodzenie otrzymywane za prace za granica generuje prawo podatnika do zwrotu nadpłaty podatku. Okoliczności te pozwalają polskim podatnikom korzystać z ulg podatkowych oraz wyższych kwot wolnych od podatku. Podczas pracy u zagranicznego pracodawcy częstokrotnie dochodzi do sytuacji, w której podatek dochodowy nie jest rozliczany przez pracodawcę przy pobieraniu zaliczek na podatek. Ich wykazanie następuje dopiero po zakończeniu roku podatkowego w deklaracji podatkowej. Przez powyższe zaliczki opłacane przez pracodawcę są wyższe niż kwota należna dla urzędu skarbowego, co przekłada się na nadwyżkę i obowiązek zwrotu pieniędzy podatnikowi przez fiskusa. Dochód z tytułu pracy za granicą otrzymywany od polskiego pracodawcy Co do zasady, pracownik przebywający w delegacji za granicą, którego zarobki wypłacane są bezpośrednio z Polski przez pracodawcę, który nie korzysta z zagranicznego zakładu usytuowanego w państwie, do którego pracownik został delegowany, podatek będzie płacił wyłącznie w Polsce. Jeżeli jednak delegacja będzie dłuższa aniżeli 182 dni w danym roku, wówczas organy skarbowe państwa obcego mogą opodatkować zarobki oddelegowanego pracownika. Z kolei, jeśli wynagrodzenie pracownika oddelegowanego wypłaca zakład zagraniczny, albo jeżeli pracodawca oddelegowany jest do pracy u zagranicznego pracodawcy i ten dokonuje wypłat wynagrodzenia – dochód pracownika zostanie opodatkowany również za granicą. W tej sytuacji dojdzie do podwójnego opodatkowania podatnika pracującego za granica w ramach delegacji. Praca z Polski na rzecz zagranicznego pracodawcy W przypadku kiedy obywatel Polski wykonuje pracę zdalną na terenie Polski dla zagranicznego pracodawcy, podatek płatny będzie jedynie w Polsce. Decydując się na taką metodę zarobkowania, pracownik musi sam zadbać o wpłatę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Polski pracownik w takiej sytuacji nie może liczyć na otrzymanie PITu-11. Samodzielnie musi wyliczyć i wykazać przed fiskusem  otrzymane wynagrodzenie. [uwaga]Czytaj też:  Odroczenie terminu do złożenia zeznania PIT-36[/uwaga] Rozliczanie w Polsce wynagrodzenia uzyskanego za granicą Dochód uzyskany za granicą należy rozliczyć w Polsce. Obowiązek ten dotyczy polskich  rezydentów podatkowych. Rezydentami są osoby, które: posiadają w Polsce centrum interesów życiowych, lub przebywają na terytorium Polski dłużej niż 182 dni w roku. Rezydenci podatkowi dochód uzyskany za granicą rozliczają w zależności od umowy międzynarodowe podpisanej przez Polskę z tym obcym państwem. Zasadniczo wyróżniamy: metodę zwolnienia z progresją; metodę proporcjonalnego odliczenia Metoda zwolnienia z progresją Osoba która osiągnęła dochód opodatkowany za granicą, zostanie zwolniona przez Polskę z opodatkowania. W takiej sytuacji dochody uzyskane w Polsce sumuje się z dochodami uzyskanymi za granicą. Następnie od sumy tych dochodów oblicza się “hipotetyczny” podatek według obowiązującej w danym roku skali podatkowej. Później ustala się stopę procentową tego podatku do tak obliczonej sumy dochodów. Ustaloną stopę procentową stosuje się do dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce. Metoda proporcjonalnego odliczenia          Dochody uzyskane za granicą podlegają opodatkowaniu w Polsce, przy czym podatek zapłacony za granicą jest zaliczany na poczet podatku należnego w Polsce, tj. do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie. Przy tej metodzie dochody uzyskane za granicą łączy się z dochodami krajowymi. Od sumy tych dochodów oblicza się podatek według obowiązujących w Polsce przepisów. Następnie od tak obliczonego podatku odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu za granicą. Odliczenie to nie może przekroczyć tej części podatku, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany w obcym państwie. Wyliczony podatek pomniejsza się o ulgę abolicyjną Czy każdy obywatel Polski musi rozliczać się z polskim fiskusem? Nie każda osoba pracująca za granicą ma obowiązek rozliczyć się w Polsce. Nie muszą tego dokonywać osoby, które przeniosły swoje centrum interesów życiowych za granicę. Oznacza to, że osoby które na stałe zamieszkały w obcym państwie, zabrał ta, swoje rodziny, zaś do Polki przyjeżdża wyłącznie w celu odwiedzin bądź w czasie urlopu, będą  rozliczać się wyłącznie w kraju swojego zamieszkania. Obowiązek rozliczania się z polskim urzędem skarbowym, nie dotyczy także osób, które dochody uzyskali wyłącznie za granicą, a w Polsce przebywali krócej niż 182 dni.  

Zasady odpowiedzialności karnej

Zasady odpowiedzialności karnej opisane zostały w rozdziale pierwszym wspomnianej ustawy.  Kodeks karny wyróżnia: 1. zasada odpowiedzialności karnej za czyn lub zaniechanie  Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu zabronionego (art. 1 § 1 i 2 k.k.). Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega także osoba, na której ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi (art. 2 k.k.). Odpowiedzialność karna może nastąpić tylko wtedy gdy sprawca dopuści się czynu zabronionego, czyli odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Podstawą odpowiedzialności nie mogą być myśli, poglądy człowieka, jego właściwości fizyczne i psychiczne oraz stan niebezpieczeństwa. Przestępstwa nie stanowi czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. 2.zasada winy Przestępstwa nie popełnia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Odpowiedzialność karną sprawca może ponieść tylko wtedy gdy istnieje określona więź psychiczna między nim a jego czynem (art. 1 § 3 k.k.). 3. zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej Zasada ta ma swoje odbicie w Kodeksie karnym już w części szczególnej, która opisuje przestępstwo jako czyn własny sprawcy. Opisana została także w przepisach o współsprawstwie, podżeganiu oraz pomocnictwie. Odpowiedzialność karna ma charakter zarówno indywidualny, jak i osobisty, tj. odpowiedzialność za popełniony czyn należy przypisać tylko i wyłącznie sprawcy - nie może przejąć na siebie tej odpowiedzialności nikt inny jak tylko sprawca przestępstwa (w polskim prawie nie istnieje "odpowiedzialność zbiorowa). 4. zasada humanitaryzmu Kary oraz inne środki przewidziane w ustawie karnej stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, przy czym nacisk kładzie się w szczególności na poszanowanie godności człowieka. Prawo karne musi uwzględniać prawa jednostki i chronić dobra osobiste, przy czym zasada ta nie może dawać priorytetu jednostce kosztem ochrony bezpieczeństwa społeczeństwa i interesów państwa (art. 3 k.k.). Zasada humanitaryzmu wynika także bezpośrednio z art 3. Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności z 1950 roku i z art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku. 5. zasada stosowania ustawy karnej Zasada „nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy” jest istotnym składnikiem idei Państwa Prawa i zarazem jedną z najważniejszych zasad prawa karnego. Zgodnie z art. 4 k.k. w przypadku, jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową. Ustawę obowiązującą uprzednio należy traktowa wyłącznie w przypadku, gdy jest względniejsza dla sprawcy.  Jeżeli natomiast według nowej ustawy za czyn objęty wyrokiem nie można orzec kary w wysokości kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na podstawie nowej ustawy. Kolejno, jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności. Jeżeli zaś według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa. 6. Zasada terytorialności Zgodnie z nią przepisy polskiej ustawy karnej stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. Dla wyjaśnienia, terytorium Polski to obszar lądowy wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskie wody przybrzeżne, jak także słup powietrza nad nimi i wnętrze ziemi pod nimi (art. 5 k.k.). W myśl art. 6 § 2 k.k. przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, lub w miejscu, gdzie skutek czynu nastąpił lub miał nastąpić. 7. Zasada obywatelstwa Obywatel Polski odpowiada za wszelkie czyny karalne popełnione za granicą, które stanowią przestępstwo według polskiego prawa karnego; a także według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia czynu, jeżeli czyn ten jest zabroniony również przez polski kodeks karny. Warunek podwójnej przestępności nie musi być spełniony w przypadkach, gdy funkcjonariusz publiczny pełniący funkcje za granica, dopuści się przestępstwa, które jest wynikiem pełnionych przez niego funkcji oraz gdy przestępstwo zostanie popełnione w miejscu nieobjętym żadną władzą państwową. 8. zasada narodowości Czyny popełnione przez cudzoziemców podlegają polskiej ustawie karnej, jeżeli są to przestępstwa skierowane przeciwko interesom Polski; obywatela polskiego; polskiej osobie prawnej; lub polskiej jednostce organizacyjnej bez osobowości prawnej, przy tym musi być spełniony warunek podwójnej przestępności czynu. Natomiast odpowiedzialności karnej podlegają wszyscy bez względu na obywatelstwo, jeżeli dopuścili się przestępstwa przeciwko wewnętrznemu lub zewnętrznemu bezpieczeństwu Polski; przestępstwa przeciwko polskiemu urzędowi lub funkcjonariuszowi publicznemu; przestępstwa przeciwko istotnym interesom gospodarczym Polski; bądź przestępstwa składania fałszywych zeznań wobec urzędu polskiego. 9. Zasada represji wszechświatowej Jest to zasada uniwersalna, obowiązująca niemalże na całym świecie, która przewiduje stosowanie polskiej ustawy karnej do obywateli polskich, jak i cudzoziemców w razie popełnienia przez nich przestępstw ściganych na mocy zobowiązania wynikającego z umów międzynarodowych. Wyróżniamy takie przestępstwa jak: ludobójstwo; zbrodnie przeciwko ludzkości; zbrodnie wojenne; handel narkotykami i fałszowanie pieniędzy. [informacja]Podstawa prawna: ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444).[/informacja] Polecane wzory pism: Wzór odwołania od zatrzymania prawa jazdy Wzór wniosku o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów Zgłoszenie się do sprawy karnej w charakterze obrońcy wzór Łączenie kar – wniosek Wzór zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa